Jaaroverzicht

Voorwoord van de president

2022 stond in het teken van de 70e verjaardag van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Ter gelegenheid daarvan is het Jaarverslag van de instelling in een nieuw jasje gestoken. Om met het overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen binnen de instelling en haar rechtspraak een zo groot mogelijk lezerspubliek te bereiken, is ervoor gekozen om het te presenteren in een bondigere vorm en een directere stijl, zonder dat er evenwel toegevingen zijn gedaan uit het oogpunt van de kwaliteit van de verstrekte informatie.

De periode die door dit overzicht wordt bestreken, werd gekenmerkt door een terugkeer naar de normale gang van zaken binnen de instelling na twee moeilijke jaren als gevolg van de gezondheidscrisis in verband met de COVID-19-pandemie. De technologische tools die tijdens deze crisis zijn ingezet, zijn onderdeel geworden van onze dagelijkse werkomgeving. Maar het was vooral van cruciaal belang om de instelling van binnenuit weer tot leven te wekken door de spontaniteit van gedachtewisselingen en interacties ter plaatse te herstellen, die zo belangrijk is voor een doeltreffende uitvoering van de werkzaamheden van de beide rechterlijke instanties.

De 70e verjaardag van het Hof van Justitie van de Europese Unie werd gevierd met een reeks gebeurtenissen en evenementen rond het thema „Rechtspraak dicht bij de burger”, zoals de speciale Open dag die op 8 oktober 2022 werd georganiseerd, het buitengewoon Symposium van magistraten dat van 4 tot en met 6 december 2022 plaatsvond, met als hoogtepunt een plechtige zitting die werd bijgewoond door Zijne Koninklijke Hoogheid de Erfgroothertog van Luxemburg, alsook door hoge vertegenwoordigers van de Europese instellingen, van de Luxemburgse autoriteiten, van de gerechtelijke wereld en van het corps diplomatique, de publicatie van een jubileumboek, de uitgifte van een speciale postzegel door de Luxemburgse posterijen, het uitbrengen van een film over de geschiedenis van het Hof en de nieuwe naamgeving van de gebouwen van de instelling ter nagedachtenis van illustere figuren uit de geschiedenis van de rechtspleging.

2022 was niet alleen het jaar waarin de instelling haar 70-jarig bestaan vierde, het was ook een jubileumjaar voor een aantal mijlpalen van het Europese integratieproces: het 30-jarig bestaan van het Verdrag van Maastricht, dat ervoor heeft gezorgd dat de Oprichtingsverdragen van de Europese Unie van dan af aan uitdrukkelijk verwijzen naar de democratische waarden, waaronder die van de rechtsstaat, en het 25-jarig bestaan van het Verdrag van Amsterdam, dat de „communautaire methode” en met name de bevoegdheid van het Hof heeft uitgebreid tot de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht. Ook was het 20 jaar geleden dat de euro werd ingevoerd.

Al deze memorabele momenten mogen ons echter niet de ogen doen sluiten voor de realiteit waarmee wij thans geconfronteerd worden.

De gezondheidscrisis werd eind februari 2022 helaas gevolgd door het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. De huiveringwekkende beelden van slachtoffers en verwoestingen, waarvan we hadden gehoopt ze op het Europese continent nooit meer te hoeven aanschouwen, hebben ons eraan herinnerd dat vrede en vrijheid waarden zijn die, hoe „vanzelfsprekend” ze ook mogen zijn voor degenen die zich inzetten voor het Europees project, geen onwankelbare verworvenheden zijn.

De legitimiteit van de Europese Unie en haar instellingen wordt regelmatig in twijfel getrokken door bewegingen waarin eurosceptici en populisten de boventoon voeren. Ook de democratische waarden waarop het Europees project is gegrondvest worden telkens weer ter discussie gesteld. In een Europese Unie die met elke Verdragsherziening bevoegdheden op nieuwe terreinen heeft verworven, wordt van de instelling meer dan ooit gevraagd om rechterlijke beslissingen te geven over gevoelige vraagstukken. Of het nu gaat om de bescherming van de waarden van de rechtsstaat, de bescherming van het milieu, de strijd tegen discriminatie, de bescherming van privéleven en persoonsgegevens, de naleving van het mededingingsrecht door de ICT-reuzen, de bescherming van consumenten of de toetsing van de rechtmatigheid van beperkende maatregelen die worden opgelegd als reactie op ernstige inbreuken op de mensenrechten of op het volkenrecht, de beslissingen van het Hof van Justitie en het Gerecht hebben rechtstreeks betrekking op de grote uitdagingen van onze tijd.

In een geopolitieke context waarin de fundamenten van onze democratische samenleving steeds vaker worden ondergraven, zijn met het oog op de impact van deze beslissingen bijzondere inspanningen op het gebied van communicatie en pedagogiek noodzakelijk om voor duidelijkheid te zorgen en om desinformatie de pas af te snijden, maar ook om te verzekeren dat de lessen uit de Europese rechtspraak op de juiste wijze worden geïntegreerd in de verschillende nationale rechtsstelsels.

Statistisch gesproken is het aantal zaken dat in 2022 bij de twee rechterlijke instanties aanhangig werd gemaakt, vergelijkbaar met dat van het vorige jaar (1 710 zaken in 2022 tegenover 1 720 in 2021). Het aantal door het Hof van Justitie en het Gerecht afgehandelde zaken is licht gedaald (1 666 in 2022 tegenover 1 723 in 2021). Bijgevolg is het totale aantal aanhangige zaken licht gestegen (2 585 in 2022 tegenover 2 541 in 2021).

Het aantal zaken dat bij het Hof van Justitie aanhangig is gemaakt, is weliswaar licht gedaald ten opzichte van het vorige jaar (806 in 2022 tegenover 838 in 2021), maar is met name op het gebied van prejudiciële zaken nog altijd hoog. Bovendien worden in een toenemend aantal zaken voor het Hof van Justitie gevoelige en ingewikkelde vragen opgeworpen, die meer overleg en tijd vergen.

Om in deze context in staat te blijven om binnen een redelijke termijn uitspraken van hoogwaardige kwaliteit te doen, heeft het Hof met gebruikmaking van de mogelijkheid die daartoe door de Verdragen wordt geboden, de wetgever van de Unie op 30 november 2022 verzocht om zijn prejudiciële bevoegdheid op een aantal specifieke gebieden over te dragen aan het Gerecht en om de gevallen waarin het instellen van hogere voorziening tegen uitspraken van het Gerecht aan voorafgaande toelating is onderworpen, uit te breiden.

Ik maak hierbij gebruik van de gelegenheid om mijn grote erkentelijkheid uit te spreken voor het uitmuntende werk dat mijn collega’s en alle personeelsleden van de instelling ook het afgelopen jaar weer hebben verricht. Zonder hen zouden de talrijke verwezenlijkingen die in 2022 het daglicht hebben gezien, niet mogelijk zijn geweest.