Ανασκόπηση του έτους

Πρόλογος του Προέδρου

Το 2023 σημαδεύτηκε σε διεθνές επίπεδο από τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς και από το ξέσπασμα μιας νέας ένοπλης σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή. Σε ένα γεωπολιτικό πλαίσιο στο οποίο το ιδανικό της ειρήνης απειλείται όλο και περισσότερο, το θεσμικό μας όργανο εγγυάται τη σταθερότητα, εκπληρώνοντας την αποστολή του να προασπίζει τη δικαιοσύνη, το κράτος δικαίου, τις δημοκρατικές αξίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Με τη νομολογία τους, το Δικαστήριο και το Γενικό Δικαστήριο συνέχισαν να εργάζονται για την προστασία αυτών των αξιών και δικαιωμάτων, επισημαίνοντας μετ’ επιτάσεως ότι αυτά συνιστούν την ίδια την ταυτότητα της Ένωσης ως κοινής έννομης τάξης των κρατών μελών.

Κατά το προηγούμενο έτος, το Δικαστήριο συνέχισε τον εντατικό του διάλογο με τα εθνικά δικαστήρια, ιδίως με τα συνταγματικά και τα ανώτατα δικαστήρια, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο πολλών συναντήσεων στην έδρα του. Τον Σεπτέμβριο, η δεύτερη σειρά των συνεδρίων με τίτλο «Ενωμένοι στην πολυμορφία» («EUnited in Diversity») συγκέντρωσε στη Χάγη πολυάριθμους εκπροσώπους των προαναφερθέντων δικαστηρίων, καθώς και μέλη του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και βεβαίως του Δικαστηρίου, γύρω από θέματα που συνδέονται με το κράτος δικαίου, τη συνταγματική πολυμορφία των κρατών μελών και την ομοιόμορφη εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης. Όπως κάθε χρόνο, το Forum εθνικών δικαστών αποτέλεσε ευκαιρία για γόνιμη συζήτηση μεταξύ των μελών του θεσμικού οργάνου και των εθνικών δικαστηρίων, επιτρέποντας την εμβάθυνση στις ιδιαιτερότητες των εθνικών νομικών συστημάτων και του νομικού συστήματος της Ένωσης. Σε αυτό ακριβώς το ευνοϊκό για την ανταλλαγή απόψεων πλαίσιο, συνεχίζουμε με αλληλοκατανόηση και ευρύτητα πνεύματος τον διάλογο που ξεκίνησε με τους εθνικούς δικαστές εδώ και πάνω από 70 χρόνια.

Ο Umberto Eco έλεγε συχνά ότι «η γλώσσα της Ευρώπης είναι η μετάφραση». Από της ιδρύσεώς του, το θεσμικό μας όργανο έχει επισημάνει τη βαθιά προσήλωσή του στην πολυγλωσσία, χάρη στην οποία κάθε πολίτης μπορεί να ασκήσει προσφυγή σε μια από τις 24 επίσημες γλώσσες της επιλογής του και να έχει πρόσβαση σε μεγάλο μέρος των δικαστικών αποφάσεων του θεσμικού οργάνου στις διάφορες αυτές γλώσσες. Συνεχίζοντας να προάγει τη γλωσσική πολυμορφία και την πρόσβαση κάθε πολίτη στη δικαιοσύνη της ΕΕ στη δική του γλώσσα, το Δικαστήριο υλοποίησε διάφορα προγράμματα που αναδεικνύουν τη σημασία της πολυγλωσσίας για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Τέλος, το θεσμικό μας όργανο αναδείχθηκε σε φορέα ανανέωσης, καθώς ανέλαβε να σκιαγραφήσει τη μελλοντική λειτουργία των δικαιοδοτικών οργάνων της Ένωσης. Το 2023 σηματοδότησε την κορύφωση των διεξοδικών διαβουλεύσεων που διεξήχθησαν τα τελευταία χρόνια μεταξύ των δύο δικαιοδοτικών οργάνων της Ένωσης, σχετικά με τη μερική μεταβίβαση της αρμοδιότητας έκδοσης προδικαστικών αποφάσεων από το Δικαστήριο στο Γενικό Δικαστήριο, η οποία προβλεπόταν ως δυνατότητα ήδη στη Συνθήκη της Νίκαιας από το 2003. Λαμβανομένου υπόψη του αυξανόμενου αριθμού των διαφορών που φέρονται ενώπιον του Δικαστηρίου, είναι πράγματι αναγκαία η καλύτερη κατανομή του φόρτου εργασίας μεταξύ των δύο δικαιοδοτικών οργάνων, πάντοτε με το βλέμμα στην παροχή των βέλτιστων υπηρεσιών στους διαδίκους. Στα τέλη του 2023 επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία επί του εν λόγω σχεδίου μεταρρύθμισης, στο πλαίσιο των τετραμερών διαβουλεύσεων μεταξύ εκπροσώπων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Δικαστηρίου. Η συμφωνία αυτή, της οποίας οι ακριβείς όροι εφαρμογής πρόκειται να συγκεκριμενοποιηθούν στους Κανονισμούς Διαδικασίας των δύο δικαιοδοτικών οργάνων, αποτελεί ένδειξη της εμπιστοσύνης που εμπνέει το Γενικό Δικαστήριο, η παραγωγική ικανότητα του οποίου διπλασιάστηκε τα τελευταία έτη. Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα προόδου στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της δικαστικής αρχιτεκτονικής που εγκαινιάστηκε το 2016.

Χάρη στην αφοσίωση των μελών των δύο δικαιοδοτικών οργάνων, αλλά και του συνόλου του προσωπικού του, το θεσμικό μας όργανο εργάστηκε καθημερινά για την ενίσχυση του εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, το οποίο, καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024, θα βρίσκεται στο επίκεντρο των εορτασμών για την εικοστή επέτειο της μεγάλης διεύρυνσης του 2004.