Τον Μάιο του 2004 προσχώρησαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση δέκα νέα κράτη μέλη. Η Τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία, η Κύπρος, η Λεττονία, η Λιθουανία, η Ουγγαρία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Σλοβενία απέδειξαν την εμπιστοσύνη τους στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Δύο δεκαετίες αργότερα, θα γιορτάσουμε μαζί με αυτά τα κράτη μέλη την 20ή επέτειο της προσχώρησής τους. Η μεγαλύτερη διεύρυνση που γνώρισε ποτέ η Ένωση, τόσο σε πληθυσμό όσο και σε αριθμό χωρών, διεύρυνε και τους ορίζοντές μας. Έδωσε στον κοινό νομικό χώρο της Ένωσης ένα νέο πρόσωπο, ακόμη πιο πλούσιο με τη νέα πολιτισμική και πνευματική πολυμορφία. Ήταν μια μεγάλη πρόκληση για την Ένωση, τόσο λόγω του βαθμού ολοκλήρωσης που είχε επιτύχει μέχρι το 2004 όσο και λόγω της οικονομικής, ιστορικής και γλωσσικής πολυμορφίας που έφεραν τα νέα κράτη μέλη. Απαιτήθηκε μεγάλη προσπάθεια και αταλάντευτη αποφασιστικότητα εκ μέρους τους προκειμένου να εφαρμοστούν οι απαιτούμενες για την προσχώρηση πολιτικές, οικονομικές και νομικές μεταρρυθμίσεις. Όσον αφορά, δε, το Δικαστήριο, η ταυτόχρονη υποδοχή των δέκα κρατών μελών επέφερε βαθιές και διαρκείς αλλαγές στον τρόπο εργασίας του.
Επ’ ευκαιρία αυτής της επετείου, το Δικαστήριο διοργανώνει τον Μάιο του 2024 συνέδριο με τίτλο «Το Δικαστήριο εορτάζει τα 20 χρόνια από την προσχώρηση δέκα κρατών στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Μια νέα συνταγματική στιγμή για την Ευρώπη», με στόχο την αξιολόγηση των διδαγμάτων από τη διεύρυνση και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το συνέδριο θα επικεντρωθεί στον αντίκτυπο της διεύρυνσης του 2004 από πολιτικής, νομικής και οικονομικής πλευράς, τόσο για την ίδια την Ένωση όσο και για τα δέκα νέα κράτη μέλη. Θα εξεταστεί ειδικότερα η συμβολή των δέκα νέων κρατών μελών στην εξέλιξη της Ένωσης ως «ένωσης αξιών», βασισμένης σε κοινές αξίες όπως η δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα και ο σεβασμός των μειονοτήτων.
Εξάλλου, το 2024 θα είναι το έτος εφαρμογής της πολιτικής συμφωνίας που επιτεύχθηκε το 2023 σχετικά με τη μερική μεταβίβαση στο Γενικό Δικαστήριο της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου για την έκδοση προδικαστικών αποφάσεων. Η εφαρμογή αυτή θα επιφέρει, μεταξύ άλλων, την τροποποίηση των κανονισμών διαδικασίας του Δικαστηρίου και του Γενικού Δικαστηρίου, καθώς και διάφορες αναπροσαρμογές του τρόπου εργασίας στα δύο δικαιοδοτικά όργανα και της καθημερινής λειτουργίας του θεσμικού οργάνου εν γένει, όπως η αναπροσαρμογή των συστημάτων πληροφορικής.
Επιπλέον, συνεχίζοντας τον ψηφιακό μετασχηματισμό του, το θεσμικό όργανο ανταποκρίνεται στις μελλοντικές προκλήσεις και ευκαιρίες, κυρίως στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης και της κυβερνοασφάλειας. Αναπτύσσει και εξερευνά νέα εργαλεία, μεταξύ άλλων και εκείνα που στηρίζονται στις τεχνικές της τεχνητής νοημοσύνης, με στόχο να συνδράμει τα δύο δικαιοδοτικά όργανα στην εκπλήρωση της αποστολής τους και να βελτιστοποιήσει έτσι τις δικαστικές διαδικασίες. Κατά τη χρήση των εργαλείων αυτών επιβάλλεται η διασφάλιση του ελέγχου των δεδομένων και του σεβασμού προς τα θεμελιώδη δικαιώματα και τους κανόνες δεοντολογίας. Εξάλλου, ο κανονισμός 2023/2841, ο οποίος αποσκοπεί στη διασφάλιση υψηλού κοινού επιπέδου κυβερνοασφάλειας σε όλα τα θεσμικά όργανα της Ένωσης, έχει άμεσο αντίκτυπο στη λειτουργία του Δικαστηρίου και συνεπάγεται, ειδικότερα, τη θέσπιση εσωτερικού πλαισίου για τη διαχείριση των κινδύνων που συνδέονται με την κυβερνοασφάλεια, καθώς και την τακτική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των σχετικών μέτρων, δεδομένου ότι οι κίνδυνοι αυτοί εξελίσσονται συνεχώς.
