A | Το Δικαστήριο το 2023
Οι υποθέσεις ενώπιον του Δικαστηρίου αφορούν κυρίως:
- Αιτήσεις προδικαστικής αποφάσεως
Όταν ένα εθνικό δικαστήριο διατηρεί αμφιβολίες ως προς την ερμηνεία ή το κύρος κάποιου κανόνα δικαίου της Ένωσης, αναστέλλει την ενώπιόν του διαδικασία και υποβάλλει προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο. Στηριζόμενο στην απάντηση που θα δώσει με την απόφασή του το Δικαστήριο, το εθνικό δικαστήριο μπορεί πλέον να προχωρήσει στην επίλυση της διαφοράς της οποίας έχει επιληφθεί. Για τις περιπτώσεις στις οποίες είναι απαραίτητο να δοθεί πολύ άμεσα απάντηση (λόγου χάρη σε υποθέσεις ασύλου, συνοριακών ελέγχων, απαγωγής παιδιών κ.λπ.), προβλέπεται επείγουσα προδικαστική διαδικασία (γνωστή ως «PPU»).
-
Ευθείες προσφυγές, με τις οποίες ζητείται:
- να ακυρωθεί πράξη της Ένωσης («προσφυγή ακυρώσεως») ή
- να διαπιστωθεί ότι ένα κράτος μέλος δεν τηρεί το δίκαιο της Ένωσης («προσφυγή λόγω παραβάσεως»). Εάν το κράτος μέλος δεν συμμορφωθεί με την απόφαση με την οποία διαπιστώθηκε η παράβασή του, το Δικαστήριο μπορεί, κατόπιν άσκησης μιας δεύτερης προσφυγής, της λεγόμενης προσφυγής λόγω «διπλής παραβάσεως», να του επιβάλει χρηματική ποινή.
- Αιτήσεις αναιρέσεως κατά των αποφάσεων του Γενικού Δικαστηρίου, μετά την εξέταση των οποίων το Δικαστήριο μπορεί να αναιρέσει απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου.
- Αιτήσεις γνωμοδοτήσεως, με τις οποίες κράτος μέλος ή θεσμικό όργανο ζητεί από το Δικαστήριο να αποφανθεί ως προς το αν συμβιβάζεται με τις Συνθήκες μια συμφωνία που σχεδιάζει να συνάψει η Ένωση με τρίτο κράτος ή με διεθνή οργανισμό.
Η δραστηριότητα και η εξέλιξη της σύνθεσης του Δικαστηρίου
Οι τελευταίοι μήνες του 2023 σημαδεύτηκαν από τις διαπραγματεύσεις επί του νομοθετικού αιτήματος που υπέβαλε το Δικαστήριο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο τον Νοέμβριο του 2022 με σκοπό, αφενός, τη μεταβίβαση στο Γενικό Δικαστήριο της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου να εκδίδει προδικαστικές αποφάσεις σε έξι συγκεκριμένους τομείς (φόρος προστιθέμενης αξίας, ειδικοί φόροι κατανάλωσης, τελωνειακός κώδικας, δασμολογική κατάταξη των εμπορευμάτων στη συνδυασμένη ονοματολογία, αποζημίωση και συνδρομή προς τους επιβάτες, σύστημα εμπορίας των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου) και, αφετέρου, τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του μηχανισμού που τέθηκε σε ισχύ τον Μάιο του 2019, όσον αφορά την προηγούμενη έγκριση της εξέτασης των αιτήσεων αναιρέσεως κατά των αποφάσεων του Γενικού Δικαστηρίου. Σκοπός του εν λόγω νομοθετικού αιτήματος είναι να εξασφαλίσει, προς το συμφέρον των πολιτών στην έγκαιρη απονομή ποιοτικής δικαιοσύνης, μια πιο ισορροπημένη κατανομή του φόρτου εργασίας μεταξύ του Δικαστηρίου και του Γενικού Δικαστηρίου, το οποίο, από τον Ιούλιο του 2022, διαθέτει δύο δικαστές ανά κράτος μέλος (54 δικαστές συνολικά).
Το Δικαστήριο θα μπορέσει έτσι να επικεντρωθεί περισσότερο στα βασικά του καθήκοντα ως συνταγματικού και ανώτατου δικαστηρίου της Ένωσης. Τα τελευταία χρόνια, άλλωστε, οι διαφορές που φέρονται ενώπιον του Δικαστηρίου, είτε με προδικαστική παραπομπή είτε με ευθείες προσφυγές (ιδίως προσφυγές λόγω παραβάσεως), άπτονται ιδιαίτερα ευαίσθητων ζητημάτων τα οποία κινητοποιούν τακτικά το τμήμα μείζονος συνθέσεως, όπως η διαφύλαξη των αξιών του κράτους δικαίου στο πλαίσιο των εθνικών δικαστικών μεταρρυθμίσεων, η πολιτική ασύλου και μετανάστευσης, η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και η εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού στην ψηφιακή εποχή, η καταπολέμηση των διακρίσεων ή ακόμη τα κρίσιμα περιβαλλοντικά, ενεργειακά και κλιματικά ζητήματα.
Η μερική μεταβίβαση της προδικαστικής αρμοδιότητας στο Γενικό Δικαστήριο στηρίζεται σε δύο βασικές αρχές, οι οποίες υπαγορεύονται από λόγους ασφάλειας δικαίου, ταχύτητας και διαφάνειας: πρώτον, την αρχή της «μίας στάσεως», σύμφωνα με την οποία οι αιτήσεις προδικαστικής αποφάσεως θα εξακολουθήσουν να υποβάλλονται στο Δικαστήριο, το οποίο θα κρίνει αν μια προδικαστική υπόθεση εμπίπτει αποκλειστικά σε έναν ή περισσότερους από τους προαναφερθέντες ειδικούς τομείς, και, δεύτερον, την αρχή της πλήρους μεταβίβασης του συνόλου των προδικαστικών υποθέσεων που συνδέονται αποκλειστικά με κάποιον από τους εν λόγω ειδικούς τομείς. Αν, αντιθέτως, η υπόθεση δεν εμπίπτει αποκλειστικά στους τομείς αυτούς, ιδίως επειδή θέτει ανεξάρτητα ζητήματα ερμηνείας του πρωτογενούς δικαίου ή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα εξετάζεται από το Δικαστήριο.
Παρά τη μερική αυτή μεταβίβαση, το Γενικό Δικαστήριο διατηρεί τη δυνατότητα να παραπέμπει μια υπόθεση στο Δικαστήριο, εφόσον κρίνει ότι εγείρεται ζήτημα αρχής, ενώ το Δικαστήριο διατηρεί τη δυνατότητα να προβαίνει κατ’ εξαίρεση σε επανεξέταση της απόφασης του Γενικού Δικαστηρίου, αν συντρέχει σοβαρός κίνδυνος για την ενότητα ή τη συνοχή του δικαίου της Ένωσης.
Μετά από πολλούς μήνες εξέτασης και διαπραγματεύσεων, τον Δεκέμβριο του 2023 επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία επί του εν λόγω νομοθετικού αιτήματος. Στο πλαίσιο της συμφωνίας αυτής προβλέφθηκε, μεταξύ άλλων, ότι τα υπομνήματα ή οι γραπτές παρατηρήσεις που κατατέθηκαν από διάδικο ο οποίος μετείχε στην προδικαστική διαδικασία θα δημοσιεύονται στον διαδικτυακό τόπο του Δικαστηρίου εντός εύλογης προθεσμίας από την περάτωση της διαδικασίας, εκτός αν ο εν λόγω διάδικος αντιταχθεί στη δημοσίευση.
Κατά τον χρόνο συγγραφής του παρόντος, δεν είχαν ακόμη οριστικοποιηθεί το ακριβές χρονοδιάγραμμα για την επίσημη έγκριση των τροποποιήσεων του Οργανισμού του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η ημερομηνία που θα τεθούν σε ισχύ, ενώ εκκρεμούσε επίσης η απαραίτητη για την εφαρμογή της μεταρρύθμισης τροποποίηση των Κανονισμών Διαδικασίας του Δικαστηρίου και του Γενικού Δικαστηρίου. Με αυτή την κατ’ αρχήν συμφωνία, ωστόσο, δρομολογείται ο επαναπροσδιορισμός της λειτουργίας των δικαιοδοτικών οργάνων της Ένωσης για τα επόμενα χρόνια.
Όσον αφορά τη σύνθεση του Δικαστηρίου, αυτή μεταβλήθηκε το 2023, μετά την αποχώρηση του γενικού εισαγγελέα G. Pitruzzella, ο οποίος διορίστηκε δικαστής στο ιταλικό Συνταγματικό Δικαστήριο.
Τα δε στατιστικά στοιχεία για το προηγούμενο έτος καταδεικνύουν για ακόμη μία φορά ότι η δραστηριότητα του Δικαστηρίου συνεχίζεται με την ίδια ένταση τα τελευταία χρόνια. Έτσι, το 2023 το Δικαστήριο επιλήφθηκε 821 νέων υποθέσεων, δηλαδή λίγο περισσότερων υποθέσεων σε σχέση με το 2022, και περάτωσε την εξέταση 783 υποθέσεων, κινούμενο στα επίπεδα των τριών προηγούμενων ετών. Η μέση διάρκεια των διαδικασιών, ανεξαρτήτως της φύσεως των υποθέσεων, ήταν 16,1 μήνες και οι υποθέσεις που εκκρεμούσαν στις 31 Δεκεμβρίου 2023 ήταν 1 149.
Koen Lenaerts
Πρόεδρος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Τα Μέλη του Δικαστηρίου
Το Δικαστήριο αποτελείται από 27 δικαστές και 11 γενικούς εισαγγελείς.
Οι δικαστές και οι γενικοί εισαγγελείς διορίζονται κατόπιν κοινής συμφωνίας των κυβερνήσεων των κρατών μελών, μετά από διαβούλευση με επιτροπή αρμόδια να γνωμοδοτεί σχετικά με την καταλληλότητα των προτεινόμενων υποψηφίων για την άσκηση των σχετικών καθηκόντων. Η θητεία τους είναι εξαετής, με δυνατότητα ανανέωσης.
Επιλέγονται μεταξύ προσωπικοτήτων που παρέχουν πλήρη εχέγγυα ανεξαρτησίας και πληρούν τις προϋποθέσεις που απαιτούνται στις χώρες τους για τον διορισμό στα ανώτατα δικαστικά αξιώματα ή είναι νομικοί αναγνωρισμένου κύρους.
Οι δικαστές ασκούν τα καθήκοντά τους με πλήρη αμεροληψία και ανεξαρτησία.
Οι δικαστές του Δικαστηρίου εκλέγουν μεταξύ τους τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο. Οι δικαστές και οι γενικοί εισαγγελείς διορίζουν επίσης Γραμματέα με εξαετή θητεία.
Έργο των γενικών εισαγγελέων στις υποθέσεις που τους ανατίθενται είναι να εκθέτουν με πλήρη αμεροληψία και ανεξαρτησία μια νομική γνώμη, τις λεγόμενες «προτάσεις». Οι προτάσεις δεν είναι δεσμευτικές, αλλά φωτίζουν καλύτερα και πληρέστερα το αντικείμενο της διαφοράς.
Το 2023 δεν υπήρξε κανένας διορισμός νέου Μέλους στο Δικαστήριο.
K. Lenaerts
L. Bay Larsen
A. Arabadjiev
A. Prechal
K. Jürimäe
Κ. Λυκούργος
E. Regan
M. Szpunar
T. von Danwitz
F. Biltgen
N. J. Cardoso da Silva Piçarra
Z. Csehi
O. Spineanu-Matei
J. Kokott
M. Ilešič
J.-C. Bonichot
M. Safjan
S. Rodin
M. Campos Sánchez-Bordona
P. G. Xuereb
L. S. Rossi
I. Jarukaitis
P. Pikamäe
A. Kumin
N. Jääskinen
N. Wahl
J. Richard de la Tour
Α. Ράντος
I. Ziemele
J. Passer
Δ. Γρατσίας
M. L. Arastey Sahún
A. M. Collins
M. Gavalec
N. Αιμιλίου
T. Ćapeta
L. Medina
Α. Calot Escobar
Σειρά πρωτοκόλλου στις 15/11/2023
B | Το Γενικό Δικαστήριο το 2023
Το Γενικό Δικαστήριο αποφαίνεται κυρίως σε πρώτο βαθμό επί υποθέσεων στις οποίες ασκούνται ευθείες προσφυγές κατά πράξεων των θεσμικών ή των λοιπών οργάνων και οργανισμών της Ένωσης, είτε από φυσικά ή νομικά πρόσωπα (ιδιώτες, εταιρίες, ενώσεις κ.λπ.), όταν οι πράξεις αυτές τα αφορούν άμεσα και ατομικά, είτε από τα κράτη μέλη, καθώς και επί υποθέσεων στις οποίες ασκούνται αγωγές με αίτημα την αποκατάσταση των ζημιών που έχουν προκληθεί από τα θεσμικά όργανα ή τους υπαλλήλους τους.
Μεγάλο μέρος των διαφορών που άγονται ενώπιόν του είναι οικονομικής φύσεως: υποθέσεις διανοητικής ιδιοκτησίας (σήματα της Ένωσης, σχέδια και υποδείγματα), ανταγωνισμού, κρατικών ενισχύσεων και χρηματοπιστωτικής εποπτείας.
Το Γενικό Δικαστήριο είναι επίσης αρμόδιο να αποφαίνεται επί υπαλληλικών υποθέσεων της ευρωπαϊκής δημόσιας διοίκησης.
Οι αποφάσεις του Γενικού Δικαστηρίου υπόκεινται σε αίτηση αναιρέσεως αποκλειστικώς επί νομικών ζητημάτων ενώπιον του Δικαστηρίου. Στις υποθέσεις που έχουν ήδη αποτελέσει αντικείμενο διπλού ελέγχου (από ανεξάρτητο τμήμα προσφυγών και στη συνέχεια από το Γενικό Δικαστήριο), το Δικαστήριο εγκρίνει την εξέταση της αιτήσεως αναιρέσεως μόνον όταν η αίτηση εγείρει σημαντικό ζήτημα για την ενότητα, τη συνοχή ή την εξέλιξη του δικαίου της Ένωσης.
Η δραστηριότητα και η εξέλιξη της σύνθεσης του Γενικού Δικαστηρίου
Marc van der Woude
Πρόεδρος του Γενικού Δικαστηρίου
Μέσα στο 2023 ανέπτυξε πλήρως τα αποτελέσματά της η μεταρρύθμιση του Γενικού Δικαστηρίου που προβλέπει τον διπλασιασμό του αριθμού των δικαστών του (κανονισμός 2015/2422). Αυτό μαρτυρούν τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν το δικαιοδοτικό του έργο. Το Γενικό Δικαστήριο περάτωσε 904 υποθέσεις και επελήφθη 868 νέων υποθέσεων (χωρίς να υπολογίζονται 404 πανομοιότυπες υποθέσεις που εισήχθησαν στο τέλος του έτους), μειώνοντας έτσι τον αριθμό των εκκρεμών υποθέσεων. Επιπλέον, η μέση διάρκεια των διαδικασιών διατηρήθηκε στο ικανοποιητικό επίπεδο των 18,2 μηνών κατά μέσο όρο, το οποίο αποτελεί ένδειξη αποτελεσματικής διαχείρισης των υποθέσεων.
Συγχρόνως, το Γενικό Δικαστήριο παγίωσε την πρακτική του να παραπέμπει περισσότερες υποθέσεις σε τμήματα διευρυμένης σύνθεσης. Το 2023, το 13,6 % των υποθέσεων περατώθηκαν από διευρυμένους δικαστικούς σχηματισμούς και τουλάχιστον 120 υποθέσεις παραπέμφθηκαν σε τέτοιους δικαστικούς σχηματισμούς. Το Γενικό Δικαστήριο παραπέμπει πλέον ανεπιφύλακτα ορισμένες εξαιρετικής σημασίας υποθέσεις στο τμήμα μείζονος συνθέσεως, το οποίο αποτελείται από 15 δικαστές. Σε αυτή τη μείζονα σύνθεση το Γενικό Δικαστήριο εξέδωσε ειδικότερα την απόφαση στην υπόθεση Βενεζουέλα κατά Συμβουλίου, σχετικά με περιοριστικά μέτρα που έλαβε το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά επιχειρήσεων και υπηκόων της Βενεζουέλας (T-65/18 RENV, βλ. κεφάλαιο «Μια αναδρομή στις σημαντικότερες αποφάσεις της χρονιάς»). Στο τμήμα μείζονος συνθέσεως παραπέμφθηκαν επίσης τέσσερις υποθέσεις που εισήχθησαν από τέσσερις ευρωπαϊκές οργανώσεις δικαστών σχετικά με το πολωνικό εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (T-530/22 έως T-533/22) και δύο υποθέσεις σχετικές με τα περιοριστικά μέτρα που εφάρμοσε η Ευρωπαϊκή Ένωση εις βάρος της Ρωσίας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία (υποθέσεις T-635/22 και T-644/22).
Τα ικανοποιητικά αυτά αποτελέσματα οφείλονται εν μέρει στη σταθερότητα της σύνθεσης του Γενικού Δικαστηρίου. Πράγματι, δύο μόνον από τους δικαστές του, οι δικαστές S. Frimodt Nielsen και V. Valancius, αποχώρησαν από τη θέση τους το 2023 και αντικαταστάθηκαν από τον δικαστή S. L. Kaleda και τη δικαστή L. Spangsberg Gronfeldt. Θα ήθελα να τους ευχαριστήσω από το βήμα αυτό για τη συμβολή τους στην ορθή απονομή της δικαιοσύνης της Ένωσης. Το 2023 ήταν επίσης η χρονιά κατά την οποία αποχώρησε ο Γραμματέας E. Coulon, μετά από 18 έτη προσφοράς και αφοσίωσης στην υπηρεσία, και αφίχθη ο διάδοχός του V. Di Bucci. Επ’ ευκαιρία της αποχώρησης του E. Coulon διοργανώθηκε συνέδριο για το δικονομικό δίκαιο της Ένωσης, το οποίο συνδύασε τον φόρο τιμής στο πρόσωπό του με υψηλού επιπέδου εισηγήσεις.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023, το Γενικό Δικαστήριο συνέχισε τη διαδικασία εκσυγχρονισμού του, ιδίως προκειμένου να βελτιώσει τον χειρισμό των πλέον ογκωδών και πολύπλοκων υποθέσεων. Οι υποθέσεις αυτές, οι οποίες συνήθως εμπίπτουν στον τομέα του οικονομικού και δημοσιονομικού δικαίου, αξίζουν μια προσέγγιση ενεργητική και προσαρμοσμένη τόσο στο επίπεδο της κατανομής των πόρων όσο και στο επίπεδο του σχεδιασμού των εργασιών. Η προσέγγιση αυτή, στην οποία θα εμπλέκονται και οι εκπρόσωποι των διαδίκων, θα επιτρέψει τη συντόμευση της δίκης και την πιο στοχευμένη ανταπόκριση στις προσδοκίες των διαδίκων.
Επιπλέον, προκειμένου να ανταποκριθεί πλήρως στις θεμιτές προσδοκίες των πολιτών σχετικά με τη μερική μεταβίβαση της προδικαστικής αρμοδιότητας σε συγκεκριμένους τομείς, καθώς και σχετικά με τη διεύρυνση του μηχανισμού προηγούμενης εγκρίσεως της εξετάσεως των αιτήσεων αναιρέσεως, το Γενικό Δικαστήριο εργάστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023 πάνω στην αναγκαία εξέλιξη του τρόπου οργάνωσής του και στην επεξεργασία των μελλοντικών δικονομικών κανόνων του.
Νομολογιακές εξελίξεις
Σάββας Σ. Παπασάββας
Αντιπρόεδρος του Γενικού Δικαστηρίου
Οι διαφορές που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Γενικού Δικαστηρίου εξελίσσονται διαρκώς. Κάθε απόφαση επί των προσφυγών που ασκούν οι πολίτες συνεισφέρει τον λίθο της στο νομολογιακό οικοδόμημα. Το έτος 2023 δεν αποτέλεσε εξαίρεση από τον κανόνα, καθώς το Γενικό Δικαστήριο εξέτασε νέα ζητήματα σε κλασικούς τομείς, αλλά και διατύπωσε κατευθυντήριες γραμμές για την επίλυση διαφορών σε τομείς που βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη. Επίσης, το τμήμα μείζονος συνθέσεως είχε την ευκαιρία να εξετάσει ένα όλως ιδιαίτερο ζήτημα κοινής εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας.
Ο έλεγχος της εφαρμογής των κανόνων του ανταγωνισμού αποτελεί μέρος των διαφορών που έχουν ανατεθεί στο Γενικό Δικαστήριο από της συστάσεώς του. Επομένως, το Γενικό Δικαστήριο διαθέτει σχετικά ιδιαίτερη εμπειρογνωμοσύνη. Ωστόσο, δεδομένου ότι το νομικό περιβάλλον στον τομέα αυτόν, όπως και σε άλλους, παρουσιάζει συνεχή κινητικότητα, ανακύπτουν συνεχώς καινοφανή ζητήματα προς εξέταση. Τέτοια ήταν ιδίως η περίπτωση της απόφασης της 24ης Μαΐου 2023, Meta Platforms Ireland κατά Επιτροπής (T-451/20), με την οποία το Γενικό Δικαστήριο εξέτασε για πρώτη φορά τη νομιμότητα, υπό το πρίσμα του κανονισμού 1/2003, αίτησης παροχής πληροφοριών που αφορούσε όρους αναζήτησης στο διαδίκτυο, καθώς και τη νομιμότητα διαδικασίας εικονικής αίθουσας δεδομένων για την επεξεργασία εγγράφων που περιέχουν ευαίσθητα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα. Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε σημαντικό να βεβαιωθεί ότι η Επιτροπή είχε περιορίσει την αίτησή της μόνον στις πληροφορίες που ήταν αναγκαίες για την εξακρίβωση των προβαλλόμενων παραβάσεων οι οποίες δικαιολογούσαν τη διεξαγωγή έρευνας εκ μέρους της (βλ. άρθρο «Focus»).
Ομοίως, ενδιαφέροντα και καινοφανή ζητήματα ανέκυψαν σε σχέση με το καταρχήν κλασικό και οριοθετημένο καθεστώς εξωσυμβατικής ευθύνης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, το Γενικό Δικαστήριο επιλήφθηκε αγωγής με αίτημα την αποκατάσταση της υλικής ζημίας και την ικανοποίηση της ηθικής βλάβης την οποία ισχυρίστηκε ότι υπέστη η International Management Group λόγω της διαρροής στον Τύπο μιας έκθεσης έρευνας της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) σχετικά με το νομικό καθεστώς της εταιρίας αυτής. Η ενάγουσα ισχυρίστηκε ότι η συμπεριφορά της Επιτροπής, με την οποία είχε συνάψει διάφορες συμφωνίες, καθώς και η συμπεριφορά της OLAF, ήταν παράνομη. Με την ευκαιρία αυτή, στην απόφαση της 28ης Ιουνίου 2023, IMG κατά Επιτροπής (T-752/20), το Γενικό Δικαστήριο διευκρίνισε ποιες προϋποθέσεις πρέπει να πληρούνται προκειμένου να στοιχειοθετηθεί επαρκώς σοβαρή παραβίαση κανόνα δικαίου που αποσκοπεί στην απονομή δικαιωμάτων στους ιδιώτες.
Περίοπτη θέση μεταξύ των τομέων διαφορών που βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη καταλαμβάνουν οι υποθέσεις που αφορούν το τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ειδικότερα, το Γενικό Δικαστήριο καλείται να εκδικάσει έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό προσφυγών που ανάγονται στη θέσπιση του ενιαίου μηχανισμού εξυγίανσης το 2014. Ο μηχανισμός αυτός προβλέπει ένα πλαίσιο διαχείρισης τραπεζικών κρίσεων για την εξυγίανση μεγάλων τραπεζών σε ορισμένα κράτη μέλη. Στηρίζεται, μεταξύ άλλων, στο Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης, αποστολή του οποίου είναι η προετοιμασία και η υλοποίηση της εξυγίανσης των τραπεζών που είναι πιθανόν να πτωχεύσουν ή βρίσκονται υπό πτώχευση. Στις 22 Νοεμβρίου 2023, το Γενικό Δικαστήριο εξέδωσε σειρά σημαντικών αποφάσεων επί αιτήσεως ακυρώσεως αποφάσεως του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης σχετικά με τη δυνατότητα αποζημίωσης μετόχων και πιστωτών που επλήγησαν λόγω εξυγίανσης τραπεζών (συνεκδικασθείσες υποθέσεις T-302/20, T-303/20 και T-307/20 Del Valle Ruíz κ.λπ. κατά ΕΣΕ και υποθέσεις T-304/20 Molina Fernández κατά CRU, T-330/20 ACMO κ.λπ. κατά CRU και T-340/20 Galván Fernández-Guillén κατά CRU).
Τέλος, στο πλαίσιο των νέων νομολογιακών εξελίξεων που σηματοδότησαν το προηγούμενο έτος, επιβάλλεται η αναφορά στην απόφαση της 13ης Σεπτεμβρίου 2023, Βενεζουέλα κατά Συμβουλίου (T-65/18 RENV, βλ. κεφάλαιο «Μια αναδρομή στις σημαντικότερες αποφάσεις της χρονιάς»). Το τμήμα μείζονος συνθέσεως του Γενικού Δικαστηρίου αποφάνθηκε επί της νομιμότητας περιοριστικών μέτρων εις βάρος τρίτου κράτους, εν προκειμένω της Βενεζουέλας, λόγω της συνεχιζόμενης επιδείνωσης της κατάστασης στη χώρα αυτή όσον αφορά τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στο πλαίσιο αυτό, το Γενικό Δικαστήριο κλήθηκε να εξετάσει τα λεπτά ζητήματα του δικαιώματος ακροάσεως του εν λόγω τρίτου κράτους και τις εκ μέρους του προβληθείσες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου.
Τα Μέλη του Γενικού Δικαστηρίου
Το Γενικό Δικαστήριο αποτελείται από δύο δικαστές ανά κράτος μέλος.
Οι δικαστές επιλέγονται μεταξύ προσώπων που παρέχουν όλα τα εχέγγυα ανεξαρτησίας και διαθέτουν τα προσόντα τα οποία απαιτούνται για την άσκηση υψηλών δικαιοδοτικών καθηκόντων. Διορίζονται κατόπιν κοινής συμφωνίας μεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών μελών, μετά από διαβούλευση με επιτροπή αρμόδια να γνωμοδοτεί σχετικά με την καταλληλότητα των υποψηφίων. Η θητεία τους είναι εξαετής, με δυνατότητα ανανέωσης. Εκλέγουν μεταξύ τους, ανά τρία έτη, τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο του Γενικού Δικαστηρίου και διορίζουν Γραμματέα με εξαετή θητεία.
Οι δικαστές ασκούν τα καθήκοντά τους με πλήρη αμεροληψία και ανεξαρτησία.
M. van der Woude
Σ. Σ. Παπασάββας
D. Spielmann
Ά. Μαρκουλλή
F. Schalin
R. da Silva Passos
J. Svenningsen
M. J. Costeira
K. Kowalik-Bańczyk
A. Kornezov
L. Truchot
O. Porchia
M. Jaeger
H. Kanninen
J. Schwarcz
M. Kancheva
E. Buttigieg
V. Tomljenović
S. Gervasoni
L. Madise
N. Półtorak
I. Reine
P. Nihoul
U. Öberg
C. Mac Eochaidh
G. De Baere
R. Frendo
T. R. Pynnä
J. Laitenberger
R. Mastroianni
J. Martín y Pérez de Nanclares
G. Hesse
M. Sampol Pucurull
M. Stancu
P. Škvařilová-Pelzl
I. Nõmm
G. Steinfatt
R. Norkus
T. Perišin
D. Petrlík
M. Brkan
P. Zilgalvis
K. Kecsmár
I. Gâlea
Ι. Δημητρακόπουλος
D. Kukovec
S. Kingston
T. Tóth
B. Ricziová
E. Tichy-Fisslberger
Γ. Βαλασίδης
S. Verschuur
S. L. Kalėda
L. Spangsberg Grønfeld
V. Di Bucci
Σειρά πρωτοκόλλου στις 27/09/2023
Γ | Η νομολογία το 2023
- Focus Αλληλεπίδραση μεταξύ προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και δικαίου του ανταγωνισμού
- Focus Ρυθμιστική εξουσία της FIFA και της UEFA και δίκαιο της Ένωσης
- Focus Προστασία των προσωπικών δεδομένων και καταπολέμηση των παραβάσεων των κανόνων ανταγωνισμού μεταξύ επιχειρήσεων
- Focus Προστασία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων από τις εξωεδαφικές κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών
- Μια αναδρομή στις σημαντικότερες αποφάσεις της χρονιάς
Focus
Αλληλεπίδραση μεταξύ προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και δικαίου του ανταγωνισμού
Απόφαση Meta Platforms κ.λπ. της 4ης Ιουλίου 2023 (C-252/21)
Η γερμανική ομοσπονδιακή αρχή ανταγωνισμού απαγόρευσε στις εταιρίες του ομίλου Meta να εξαρτούν τη χρήση του κοινωνικού δικτύου Facebook στη Γερμανία από την προϋπόθεση ότι θα επιτρέπεται η επεξεργασία των «εκτός Facebook» δεδομένων των χρηστών χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Έκρινε δε ότι η επεξεργασία των επίμαχων δεδομένων δεν ήταν σύμφωνη με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ) και, ως εκ τούτου, αποτελούσε καταχρηστική εκμετάλλευση από τον όμιλο Meta της δεσπόζουσας θέσης του.
Απαντώντας σε προδικαστικό ερώτημα που υπέβαλε γερμανικό δικαστήριο στο πλαίσιο της εκδίκασης προσφυγής που άσκησε ο όμιλος Meta κατά της απαγόρευσης αυτής, το Δικαστήριο έκρινε ότι μια εθνική αρχή ανταγωνισμού μπορεί, κατά την εξέταση της κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης, να διαπιστώσει παραβίαση του ΓΚΠΔ. Οφείλει ωστόσο να συνεργάζεται καλόπιστα με τις ειδικές ελεγκτικές αρχές που έχουν ιδρυθεί δυνάμει του κανονισμού αυτού. Αν η εξεταζόμενη συμπεριφορά έχει ήδη αποτελέσει αντικείμενο απόφασης των αρχών αυτών ή του Δικαστηρίου, η αρχή ανταγωνισμού δεσμεύεται από τις εκτιμήσεις τους όσον αφορά τον ΓΚΠΔ.
Το Δικαστήριο αποφάνθηκε επίσης επί του αν η επεξεργασία των λεγόμενων «ευαίσθητων» δεδομένων, η οποία απαγορεύεται κατ’ αρχήν από τον ΓΚΠΔ, μπορεί κατ’ εξαίρεση να επιτραπεί στις περιπτώσεις στις οποίες τα δεδομένα αυτά έχουν προδήλως δημοσιοποιηθεί από το ίδιο το υποκείμενο των δεδομένων. Έκρινε δε ότι το γεγονός και μόνον ότι ένας χρήστης επισκέπτεται ιστοσελίδες ή εφαρμογές που μπορούν να αποκαλύψουν ευαίσθητα δεδομένα, όπως είναι η φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, τα πολιτικά φρονήματα, τα θρησκευτικά πιστεύω ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός, δεν σημαίνει ότι δημοσιοποιεί προδήλως τα δεδομένα του, κατά την έννοια του ΓΚΠΔ. Το ίδιο ισχύει και για την περίπτωση στην οποία ο χρήστης εισάγει δεδομένα ή ενεργοποιεί ενσωματωμένα κουμπιά επιλογής, εκτός αν έχει εκ των προτέρων εκφράσει ρητώς την επιλογή του να καταστήσει τα δεδομένα αυτά δημοσίως προσβάσιμα σε απεριόριστο αριθμό προσώπων.
Το γεγονός ότι ο υπεύθυνος επεξεργασίας του δικτύου κατέχει δεσπόζουσα θέση δεν αποκλείει τη δυνατότητα του χρήστη να συγκατατεθεί εγκύρως και ελεύθερα στην επεξεργασία των δεδομένων του. Εντούτοις, η δεσπόζουσα θέση, λαμβανομένου υπόψη ότι είναι πιθανόν να επηρεάσει την ελευθερία επιλογής των χρηστών, συνιστά σημαντικό στοιχείο κατά την εκτίμηση του αν η συγκατάθεση δόθηκε πράγματι εγκύρως. Το Δικαστήριο προσθέτει ότι το βάρος απόδειξης της συγκατάθεσης το φέρει ο υπεύθυνος επεξεργασίας.
ΓΚΠΔ
Ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Δεδομένων (ΓΚΠΔ) εναρμονίζει και συγκεντρώνει τις διατάξεις του δικαίου της Ένωσης για την προστασία των προσωπικών δεδομένων σε ένα ενιαίο καθεστώς.
Ο ΓΚΠΔ επιβάλλει υποχρεώσεις σε όλους τους δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς που συλλέγουν προσωπικά δεδομένα στο έδαφος της Ένωσης. Οι οργανισμοί που παραβαίνουν τις εκ του ΓΚΠΔ υποχρεώσεις υφίστανται κυρώσεις διαφόρων ειδών.
Στην ψηφιακή εποχή, η Ένωση κατοχυρώνει με τον ΓΚΠΔ πολλά δικαιώματα υπέρ των πολιτών, όπως το δικαίωμα πληροφόρησης και τα δικαιώματα στη λήθη, στην πρόσβαση ή στη διαγραφή των συλλεγέντων προσωπικών δεδομένων, τα οποία συμβάλλουν στην ενισχυμένη προστασία της ιδιωτικής ζωής. Οι κανόνες αυτοί θεωρούνται οι πλέον αυστηροί παγκοσμίως όσον αφορά την προστασία των δεδομένων.
«Εκτός Facebook» δεδομένα
Η Meta Platforms Ireland διαχειρίζεται την υπηρεσία του ηλεκτρονικού μέσου κοινωνικής δικτύωσης Facebook στην Ένωση. Με την εγγραφή τους στο Facebook, οι χρήστες αποδέχονται τους γενικούς όρους της εταιρίας που αφορούν την πολιτική χρήσης των δεδομένων και των cookies. Βάσει της πολιτικής αυτής, η Meta Platforms Ireland συλλέγει δεδομένα σχετικά με τη δραστηριότητα των χρηστών τόσο εντός όσο και εκτός του κοινωνικού δικτύου και τα συσχετίζει με τους λογαριασμούς τους στο Facebook. Τα γνωστά και ως «εκτός Facebook δεδομένα» αφορούν ιδίως τις επισκέψεις σε ιστοσελίδες και εφαρμογές τρίτων, καθώς και τη χρήση άλλων διαδικτυακών υπηρεσιών του ομίλου Meta (όπως του Instagram και του WhatsApp). Η συλλογή των δεδομένων αυτών επιτρέπει την εξατομίκευση των διαφημιστικών μηνυμάτων που προορίζονται για τους χρήστες του Facebook.
Focus
Ρυθμιστική εξουσία της FIFA και της UEFA και δίκαιο της Ένωσης
Απόφαση European Superleague Company της 21ης Δεκεμβρίου 2023 (C-333/21)
Η FIFA και η UEFA είναι διεθνείς ποδοσφαιρικές ομοσπονδίες οι οποίες ρυθμίζουν τον χώρο του επαγγελματικού ποδοσφαίρου στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τους κανόνες των ομοσπονδιών αυτών, οι ευρωπαϊκές ποδοσφαιρικές διοργανώσεις μεταξύ συλλόγων μπορούν να διεξάγονται μόνον με την άδειά τους, ενώ οι ίδιες εκμεταλλεύονται και τα δικαιώματα από τη μετάδοση των αγώνων στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η UEFA διοργανώνει επίσης αγώνες μεταξύ ευρωπαϊκών συλλόγων, όπως το Champions League.
Δώδεκα ευρωπαϊκοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι αποφάσισαν να εφαρμόσουν ένα σχέδιο νέας ποδοσφαιρικής διοργάνωσης, τη Superleague. Το σχέδιο αυτό θα μπορούσε να θίξει τη διεξαγωγή των διασυλλογικών αγώνων της UEFA και την εκμετάλλευση των αντίστοιχων δικαιωμάτων μετάδοσης. Η FIFA και η UEFA αντιτάχθηκαν στο σχέδιο και απείλησαν να επιβάλουν κυρώσεις στους συλλόγους και στους παίκτες που θα αποφάσιζαν να συμμετάσχουν σε αυτό.
Η υπεύθυνη για το σχέδιο επιχείρηση, η European Superleague Company, αμφισβήτησε τους κανόνες της FIFA και της UEFA ενώπιον δικαστηρίου της Μαδρίτης, το οποίο υπέβαλε στο Δικαστήριο το ερώτημα αν οι κανόνες αυτοί είναι σύμφωνοι με το δίκαιο της Ένωσης, το οποίο απαγορεύει τα εμπόδια στον ελεύθερο ανταγωνισμό και στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών.
Ακολουθώντας τη νομολογία Bosman, το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι η διοργάνωση αθλητικών αγώνων και η εκμετάλλευση των αντίστοιχων δικαιωμάτων μετάδοσης συνιστούν οικονομικές δραστηριότητες που εμπίπτουν στο δίκαιο της Ένωσης.
Έκρινε δε ότι οι εξουσίες ρύθμισης, εποπτείας και επιβολής κυρώσεων που διαθέτουν η FIFA και η UEFA σε σχέση με τη διοργάνωση δυνάμει ανταγωνιστικών ποδοσφαιρικών διοργανώσεων, όπως το σχέδιο Superleague, πρέπει να ασκούνται με τρόπο διαφανή και αντικειμενικό, ο οποίος δεν εισάγει διακρίσεις και είναι σύμφωνος με την αρχή της αναλογικότητας, διότι διαφορετικά παραβιάζονται το δίκαιο ανταγωνισμού της Ένωσης και η αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών.
Εξάλλου, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι κανόνες της FIFA και της UEFA σχετικά με την εκμετάλλευση των δικαιωμάτων μετάδοσης είναι δυνατόν να προσκρούουν στο δίκαιο του ανταγωνισμού της Ένωσης, αν δεν ωφελούν τους διάφορους φορείς του ποδοσφαίρου, διασφαλίζοντας, για παράδειγμα, την εις ολόκληρον αναδιανομή των παραγόμενων εσόδων. Το Δικαστήριο επισήμανε ότι οι κανόνες αυτοί είναι πιθανόν να βλάπτουν τους ευρωπαϊκούς ποδοσφαιρικούς συλλόγους, τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις αγορές των μέσων ενημέρωσης, καθώς και τους καταναλωτές και τους τηλεθεατές, καθόσον τους εμποδίζουν να επωφεληθούν από νέους, ενδεχομένως καινοτόμους ή ενδιαφέροντες αγώνες.
Η νομολογία Bosman
Με την ιστορική απόφαση Bosman της 15ης Δεκεμβρίου 1995 (C-415/93), το Δικαστήριο έκρινε ότι, κατά γενικό κανόνα, η άσκηση του αθλητισμού συνιστά οικονομική δραστηριότητα που εμπίπτει στο δίκαιο της Ένωσης. Έκρινε επίσης ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων δεν επιτρέπει:
- ρήτρες ιθαγένειας που θέτουν οι αθλητικές ομοσπονδίες, σύμφωνα με τις οποίες οι αθλητικοί σύλλογοι μπορούν να επιτρέπουν μόνο σε περιορισμένο αριθμό επαγγελματιών παικτών με ιθαγένεια άλλων κρατών μελών να λάβουν μέρος σε αγώνα,
- ρήτρες μεταγραφής παικτών που θέτουν οι εν λόγω ομοσπονδίες, σύμφωνα με τις οποίες ένας επαγγελματίας ποδοσφαιριστής υπήκοος κράτους μέλους δεν μπορεί, μετά τη λήξη του συμβολαίου του με έναν σύλλογο, να απασχοληθεί από σύλλογο άλλου κράτους μέλους, αν ο νέος σύλλογος δεν καταβάλει στον προηγούμενο σύλλογο αποζημίωση.
Το Δικαστήριο και ο αθλητισμός
Από την έκδοση της απόφασης Bosman και εντεύθεν, το Δικαστήριο είχε επανειλημμένα την ευκαιρία να αποφανθεί σχετικά με τους όρους άσκησης αθλητικής δραστηριότητας υπό το πρίσμα του οικονομικού δικαίου της Ένωσης:
- οι ρήτρες ιθαγένειας, τις οποίες πραγματεύτηκε η απόφαση Bosman σε σχέση με τους αθλητές υπηκόους των κρατών μελών, δεν μπορούν να εφαρμοστούν ούτε στους αθλητές που προέρχονται από κράτος με το οποίο η Ένωση έχει συνάψει συμφωνία σύνδεσης ή εταιρικής σχέσης [αποφάσεις Deutscher Handballbund της 8ης Μαΐου 2003 (C-438/00) και Simutenkov της 12ης Απριλίου 2005 (C-265/03)],
- η κανονιστική ρύθμιση της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής για την καταπολέμηση του ντόπινγκ εμπίπτει μεν στο πεδίο εφαρμογής του δικαίου του ανταγωνισμού της Ένωσης, αλλά δεν είναι αντίθετη προς αυτό, διότι είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της καλής διεξαγωγής των αθλητικών αγώνων [απόφαση Meca-Medina και Majcen κατά Επιτροπής της 18ης Ιουλίου 2006 (C-519/04 P)],
- οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι μπορούν να ζητούν αναλογική αποζημίωση κατάρτισης για νέους ποδοσφαιριστές που έχουν καταρτίσει οι ίδιοι, όταν οι ποδοσφαιριστές αυτοί επιθυμούν να συνάψουν την πρώτη τους επαγγελματική σύμβαση με σύλλογο άλλου κράτους μέλους [απόφαση Olympique Lyonnais της 16ης Μαρτίου 2010 (C-325/08)].
Focus
Προστασία των προσωπικών δεδομένων και καταπολέμηση των παραβάσεων των κανόνων ανταγωνισμού μεταξύ επιχειρήσεων
Απόφαση Meta Platforms Ireland κατά Επιτροπής της 24ης Μαΐου 2023 (T-451/20)
Εξουσίες έρευνας της Επιτροπής
Οι κανόνες ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαγορεύουν τις συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων, τις αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων και τις εναρμονισμένες πρακτικές που μπορούν να επηρεάσουν το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών και που θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν, να περιορίσουν ή να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό εντός της εσωτερικής αγοράς (άρθρο 101 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης [ΣΛΕΕ]). Απαγορεύουν επίσης στις επιχειρήσεις που κατέχουν δεσπόζουσα θέση σε μια αγορά να εκμεταλλεύονται καταχρηστικώς τη θέση αυτή, παραδείγματος χάριν, εφαρμόζοντας μη δίκαιες τιμές, περιορίζοντας την παραγωγή ή αρνούμενες να αναπτυχθούν τεχνολογικά επί ζημία των καταναλωτών (άρθρο 102 ΣΛΕΕ).
Ο κανονισμός της ΕΕ 1/2003 διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην εφαρμογή των κανόνων του ανταγωνισμού. Απονέμει δε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ευρεία εξουσία έρευνας. Η Επιτροπή μπορεί, μεταξύ άλλων, να προβαίνει σε ελέγχους και να ζητεί χρήσιμες πληροφορίες από οποιονδήποτε τις διαθέτει.
Το 2020, στο πλαίσιο έρευνας σχετικής με συμπεριφορά του ομίλου Facebook αντίθετη προς τους κανόνες του ανταγωνισμού κατά τη χρησιμοποίηση προσωπικών δεδομένων και τη διαχείριση της πλατφόρμας του κοινωνικής δικτύωσης, η Επιτροπή απαίτησε από τη Meta Platforms Ireland να της προσκομίσει όλα τα έγγραφα τα οποία είχαν συντάξει ή παραλάβει τρεις από τους υπεύθυνους σχετικά υπαλλήλους της και τα οποία περιείχαν έναν ή περισσότερους συγκεκριμένους όρους.
Στους όρους αυτούς περιλαμβάνονταν, μεταξύ άλλων, οι εκφράσεις «big question» (μεγάλο ερώτημα), «for free» (δωρεάν), «not good for us» (δεν μας κάνει καλό) και «shut* down» (κλείσιμο).
Η Meta δεν κοινοποίησε τα σχετικά στοιχεία και για τον λόγο αυτόν της επιβλήθηκε πρόστιμο 8 εκατομμυρίων ευρώ ημερησίως.
Ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Meta αμφισβήτησε τη νομιμότητα της αίτησης παροχής πληροφοριών εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Κατά την ίδια, οι εν λόγω όροι αναζήτησης είναι προδήλως υπερβολικά γενικοί και αόριστοι και εμπίπτουν σε μια εκτεταμένη «αλίευση πληροφοριών».
Η Meta υπέβαλε συγχρόνως αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, ζητώντας να ανασταλεί η εκτέλεση της απόφασης της Επιτροπής εν αναμονή της απόφασης του Γενικού Δικαστηρίου επί της ουσίας της υπόθεσης.
Στις 29 Οκτωβρίου 2020 ο Πρόεδρος του Γενικού Δικαστηρίου αποφάνθηκε επί της αίτησης ασφαλιστικών μέτρων. Διέταξε την αναστολή εκτελέσεως της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέχρι να εφαρμοστεί ειδική διαδικασία για την προσκόμιση των ζητούμενων εγγράφων, τα οποία δεν σχετίζονταν με τις εμπορικές δραστηριότητες της Meta και, επιπλέον, περιείχαν ευαίσθητα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα («προστατευόμενα έγγραφα»). Κατόπιν της διάταξης αυτής, η Επιτροπή εφάρμοσε διαδικασία εικονικής αίθουσας δεδομένων για την επεξεργασία των εν λόγω προστατευόμενων εγγράφων. Σύμφωνα με τη διαδικασία αυτή, τα έγγραφα έπρεπε, προτού περιληφθούν στον φάκελο της έρευνας, να εξεταστούν στην εν λόγω εικονική αίθουσα από περιορισμένο αριθμό μελών της ομάδας στην οποία έχει ανατεθεί η έρευνα και από τους δικηγόρους της Meta.
Στις 24 Μαΐου 2023 το Γενικό Δικαστήριο αποφάνθηκε επί της ουσίας της υπόθεσης και απέρριψε την προσφυγή της Meta στο σύνολό της.
Με την απόφαση του, το Γενικό Δικαστήριο υπενθύμισε τις ευρείες εξουσίες έρευνας που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσον αφορά τον έλεγχο της συμμόρφωσης των επιχειρήσεων προς τους κανόνες ανταγωνισμού. Στο πλαίσιο αυτό, η χρήση συγκεκριμένων όρων αναζήτησης μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη.
META
Η Meta είναι πολυεθνική εταιρία τεχνολογίας με έδρα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μαζί με το Instagram και το WhatsApp, ένα από τα εμβληματικά προϊόντα της είναι το κοινωνικό δίκτυο Facebook, το οποίο παρέχει στους εγγεγραμμένους χρήστες τη δυνατότητα να δημιουργούν προφίλ, να αναρτούν φωτογραφίες και βίντεο, να αποστέλλουν μηνύματα και να έρχονται σε επαφή με άλλα πρόσωπα. Η Meta παρέχει επίσης μια διαδικτυακή υπηρεσία αγγελιών με την επωνυμία Facebook Marketplace, η οποία επιτρέπει στους χρήστες να αγοράζουν και να πωλούν αγαθά.
Η διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων
Με τη διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων επιδιώκεται η άμεση αναστολή εκτέλεσης της πράξης ενός θεσμικού οργάνου, έως ότου εκδικαστεί η προσφυγή και εκδοθεί οριστική απόφαση. Προκειμένου να διαταχθεί το μέτρο αυτό από τον Πρόεδρο του Γενικού Δικαστηρίου, η προσφυγή δεν πρέπει να φαίνεται, εκ πρώτης όψεως, στερούμενη σοβαρού ερείσματος. Επίσης, ο αιτών πρέπει να αποδείξει ότι, σε περίπτωση που δεν ανασταλεί η εκτέλεση, ο ίδιος θα υποστεί σοβαρή και ανεπανόρθωτη ζημία. Τέλος, η απόφαση πρέπει να σταθμίζει το συμφέρον του αιτούντος και τα συμφέροντα των λοιπών μερών, καθώς και το δημόσιο συμφέρον.
Απαντώντας στο επιχείρημα της Meta σύμφωνα με το οποίο μια έρευνα που χρησιμοποιεί όρους αναζήτησης συνιστά επέμβαση στην ιδιωτική ζωή των εμπλεκόμενων υπαλλήλων, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι επρόκειτο για πρόσφορο μέτρο για την επίτευξη των επιδιωκόμενων σκοπών γενικού συμφέροντος, δηλαδή της διατήρησης του συστήματος ανταγωνισμού που επιδιώκεται με τις Συνθήκες της Ένωσης.
Το Γενικό Δικαστήριο επισήμανε συναφώς τα συνοδευτικά μέτρα που είχαν ληφθεί. Ειδικότερα, τα προστατευόμενα έγγραφα έπρεπε να διαβιβαστούν στην Επιτροπή σε χωριστό ηλεκτρονικό μέσο και να τοποθετηθούν σε εικονική αίθουσα δεδομένων. Σε αυτήν είχε πρόσβαση αποκλειστικά ένας περιορισμένος αριθμός μελών της ομάδας στην οποία είχε ανατεθεί η έρευνα. Η επιλογή των εγγράφων που θα περιλαμβάνονταν στον φάκελο έπρεπε να πραγματοποιηθεί παρουσία των δικηγόρων της Meta. Τυχόν συνεχιζόμενη διαφωνία σχετικά με τον χαρακτηρισμό ενός εγγράφου υποβαλλόταν σε διαιτησία.
Υπόθεση T-452/20
Κατά την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή απηύθυνε στη Meta Platforms Ireland αίτηση παροχής πληροφοριών στο πλαίσιο της παράλληλης έρευνάς της σχετικά με πρακτικές εφαρμοζόμενες στην πλατφόρμα Facebook Marketplace. Η Meta Platforms Ireland άσκησε κατά της σχετικής απόφασης προσφυγή ακυρώσεως, η οποία απορρίφθηκε από το Γενικό Δικαστήριο με απόφαση της ίδιας ημερομηνίας στην υπόθεση T-452/20.
Η Meta άσκησε αναίρεση ενώπιον του Δικαστηρίου κατά των αποφάσεων T-451/20 και T-452/20 του Γενικού Δικαστηρίου (εκκρεμείς υποθέσεις C-497/23 P και C-496/23 P).
Focus
Προστασία των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων από τις εξωεδαφικές κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών
Απόφαση IFIC Holding κατά Επιτροπής της 12ης Ιουλίου 2023 (T-8/21)
Το εξωεδαφικό αποτέλεσμα της νομοθεσίας τρίτων χωρών
Μια νομοθεσία χαρακτηρίζεται από εξωεδαφικότητα όταν το αποτέλεσμά της εκτείνεται πέραν των συνόρων του κράτους που τη θέσπισε. Η νομοθεσία θωράκισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης [κανονισμός του Συμβουλίου (ΕΚ) 2271/96] προστατεύει τις επιχειρήσεις της Ένωσης έναντι της εξωεδαφικής εφαρμογής νόμων τρίτων χωρών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε τη νομοθεσία αυτή το 1996, προκειμένου να προστατεύσει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις των οποίων οι εμπορικές δραστηριότητες με την Κούβα, το Ιράν ή τη Λιβύη βρέθηκαν στο στόχαστρο των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το 2018, μετά την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, η Ένωση επικαιροποίησε τη νομοθεσία θωράκισης, προκειμένου να συμπεριλάβει τις εκ νέου επιβληθείσες αμερικανικές εξωεδαφικές κυρώσεις. Το εγχείρημα αυτό εντάσσεται στο πλαίσιο της στήριξης από την Ένωση της συνεχούς και πλήρους εφαρμογής της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ιδίως μέσω της υποστήριξης των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων μεταξύ της Ένωσης και του Ιράν.
Το 2018 οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αποχώρησαν από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, η οποία είχε ως αντικείμενο τον έλεγχο του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος με αντάλλαγμα την άρση των οικονομικών κυρώσεων εις βάρος του Ιράν. Μετά την αποχώρησή τους επέβαλαν εκ νέου κυρώσεις στο Ιράν, καθώς και σε έναν κατάλογο προσώπων, των οποίων οι περιουσίες δεσμεύτηκαν. Επίσης, απαγορεύτηκε εκ νέου η διατήρηση εμπορικών σχέσεων με τα πρόσωπα που περιλαμβάνονται στον κατάλογο των αμερικανικών αρχών. Η απαγόρευση αυτή είχε εφαρμογή και σε επιχειρήσεις εγκατεστημένες εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών, μεταξύ των οποίων και ευρωπαϊκές επιχειρήσεις.
Σε απάντηση της επαναφοράς των κυρώσεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση επικαιροποίησε τη λεγόμενη «νομοθεσία θωράκισης», προκειμένου να προστατεύσει τα συμφέροντα των επιχειρήσεών της. Επιπλέον, για να προστατευτούν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις από την εξωεδαφική εφαρμογή των αμερικανικών κυρώσεων, τους απαγορεύτηκε να συμμορφώνονται προς τις κυρώσεις αυτές αν δεν έχουν λάβει σχετική άδεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σημειώνεται ότι η άδεια αυτή μπορεί να χορηγηθεί όταν η μη τήρηση των αλλοδαπών κυρώσεων μπορεί να βλάψει σοβαρά τα συμφέροντα της επιχείρησης ή τα συμφέροντα της Ένωσης.
Η IFIC Holding AG είναι γερμανική εταιρία της οποίας τις μετοχές κατέχει εμμέσως το Ιρανικό Δημόσιο και η οποία προστέθηκε στον κατάλογο το 2018. Μετά την καταχώριση αυτή, η Clearstream Banking AG, η μοναδική τράπεζα στη Γερμανία που διαθέτει άδεια αποθετηρίου τίτλων, σταμάτησε να καταβάλλει στην IFIC τα μερίσματα που αυτή λάμβανε από διάφορες γερμανικές επιχειρήσεις στις οποίες διαθέτει συμμετοχές και τα δέσμευσε σε χωριστό λογαριασμό.
Εξάλλου, η Clearstream ζήτησε από την Επιτροπή άδεια προκειμένου να συμμορφωθεί προς τις αμερικανικές κυρώσεις όσον αφορά τους τίτλους και τα κεφάλαια της IFIC. Η Επιτροπή χορήγησε την άδεια αυτή αρχικά τον Απρίλιο του 2020 για 12 μήνες και στη συνέχεια την ανανέωσε το 2021 και το 2022. Η IFIC αμφισβήτησε τις σχετικές αποφάσεις με προσφυγή ακυρώσεως ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου.
Το Γενικό Δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή της IFIC, επιτρέποντας έτσι στην Clearstream Banking AG να συμμορφωθεί με τις αμερικανικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στο Ιράν. Έκρινε ειδικότερα ότι η Επιτροπή ήταν βεβαίως υποχρεωμένη να λάβει υπόψη τα συμφέροντα της επιχείρησης που ζητεί την άδεια (Clearstream), δεν ήταν όμως υποχρεωμένη να λάβει υπόψη και τα συμφέροντα της εγγεγραμμένης στον κατάλογο επιχείρησης (IFIC) ή να διερευνήσει άλλες, λιγότερο δεσμευτικές για εκείνη επιλογές. Έκρινε επίσης ότι οι σκοποί που επιδιώκει η Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχέση με τις εξωεδαφικές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από τρίτη χώρα δικαιολογούσαν τον περιορισμό του δικαιώματος ακρόασης της IFIC κατά τη διαδικασία που προηγήθηκε της χορήγησης άδειας από την Επιτροπή.
Η προσφυγή ακυρώσεως
Η προσφυγή ακυρώσεως έχει ως σκοπό την ακύρωση των πράξεων των θεσμικών οργάνων της Ένωσης που είναι αντίθετες προς το δίκαιο της Ένωσης. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τα κράτη μέλη, τα θεσμικά όργανα και οι ιδιώτες μπορούν να ασκήσουν προσφυγή ακυρώσεως ενώπιον του Δικαστηρίου ή του Γενικού Δικαστηρίου. Αν η προσφυγή είναι βάσιμη, η πράξη ακυρώνεται. Το εμπλεκόμενο θεσμικό όργανο οφείλει τότε να καλύψει το ενδεχόμενο νομικό κενό που δημιουργήθηκε από την ακύρωση της πράξης.
Υπόθεση Bank Melli Iran (C-124/20)
Στην υπόθεση αυτή, η BMI, ιρανική κρατική τράπεζα, επικαλέστηκε τη νομοθεσία θωράκισης ενώπιον των γερμανικών δικαστηρίων προκειμένου να αμφισβητήσει την εφαρμογή των αμερικανικών κυρώσεων στη Γερμανία. Το Δικαστήριο, το οποίο επελήφθη για πρώτη φορά υπόθεσης σχετικής με τη νομοθεσία θωράκισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έκρινε ότι η προβλεπόμενη από το δίκαιο της Ένωσης απαγόρευση συμμόρφωσης προς τις κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών εις βάρος του Ιράν μπορούσε να προβληθεί ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων στο πλαίσιο αστικής δίκης.
Μια αναδρομή στις σημαντικότερες αποφάσεις της χρονιάς
Καταναλωτές
Η ευρωπαϊκή πολιτική προστασίας των καταναλωτών αποσκοπεί στην προστασία της υγείας, της ασφάλειας και των οικονομικών και νομικών συμφερόντων των καταναλωτών, όπου και αν διαμένουν ή ταξιδεύουν και απ’ όπου και αν πραγματοποιούν τις αγορές τους στο εσωτερικό της Ένωσης.
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Προστατεύοντας τα δικαιώματα των καταναλωτών της Ένωσης
Περιβάλλον
Η Ένωση δεσμεύεται να διατηρεί και να βελτιώνει την ποιότητα του περιβάλλοντος και να προστατεύει την ανθρώπινη υγεία, στηριζόμενη στις αρχές της προφύλαξης και της πρόληψης, καθώς και στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το περιβάλλον
Δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα
Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει μια στέρεη και συνεκτική νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Η επεξεργασία και η διατήρηση των δεδομένων αυτών πρέπει να είναι σύμφωνες με τις προϋποθέσεις νομιμότητας που προβλέπονται από τη νομοθεσία, και ιδίως πρέπει να περιορίζονται στο αυστηρώς αναγκαίο μέτρο και να μην θίγουν δυσανάλογα το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή.
Το Δικαστήριο και ο ψηφιακός κόσμος
Ίση μεταχείριση και εργατικό δίκαιο
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν πάνω από 240 εκατομμύρια εργαζόμενοι. Ένας μεγάλος αριθμός πολιτών ωφελείται, επομένως, άμεσα από τις διατάξεις του ευρωπαϊκού εργατικού δικαίου, το οποίο θέτει τους ελάχιστους κανόνες όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας και απασχόλησης, συμπληρώνοντας έτσι τις πολιτικές των κρατών μελών.
Το Δικαστήριο της EE: εξασφαλίζοντας ίση μεταχείριση και προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων
Το Δικαστήριο και η εργασία – προστατεύοντας τα δικαιώματα των εργαζομένων
Ιθαγένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Κάθε πρόσωπο που έχει την ιθαγένεια κράτους της Ένωσης είναι αυτομάτως πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ιθαγένεια της Ένωσης προστίθεται στην εθνική ιθαγένεια και δεν την αντικαθιστά. Οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απολαύουν των ειδικών δικαιωμάτων που εξασφαλίζουν οι ευρωπαϊκές Συνθήκες.
Μετανάστευση
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει σύνολο κανόνων για την εφαρμογή μιας αποτελεσματικής, ανθρωπιστικής και ασφαλούς μεταναστευτικής πολιτικής. Το ευρωπαϊκό κοινό σύστημα ασύλου ορίζει τους ελάχιστους κανόνες που εφαρμόζονται κατά τη μεταχείριση όλων των αιτούντων άσυλο και κατά την επεξεργασία των αιτήσεών τους σε ολόκληρο το έδαφος της Ένωσης.
Κράτος δικαίου
Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως και η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, περιέχουν ρητή αναφορά στο κράτος δικαίου, μιας από τις κοινές αξίες των κρατών μελών. Η ανεξαρτησία και η αμεροληψία των δικαστηρίων αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του κράτους δικαίου.
Προστασία του κράτους δικαίου στην Ένωση
Διανοητική ιδιοκτησία
Η νομοθεσία της Ένωσης για την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας (δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας) και της βιομηχανικής ιδιοκτησίας (δίκαιο σημάτων, προστασία σχεδίων και υποδειγμάτων) βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ευνοεί τη δημιουργικότητα και την καινοτομία.
Διανοητική ιδιοκτησία και Γενικό Δικαστήριο
Περιοριστικά μέτρα και εξωτερική πολιτική
Τα περιοριστικά μέτρα ή «κυρώσεις» συνιστούν βασικό εργαλείο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προάσπιση των αξιών της, των θεμελιωδών συμφερόντων της και της ασφάλειάς της. Στόχος των κυρώσεων είναι να επιφέρουν αλλαγή στην πολιτική ή στη συμπεριφορά των προσώπων ή των οντοτήτων εις βάρος των οποίων επιβάλλονται.
Εμπορική πολιτική
Η εμπορική πολιτική εμπίπτει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ. Η Ένωση νομοθετεί επί των εμπορικών θεμάτων και συνάπτει διεθνείς εμπορικές συμφωνίες. Το γεγονός ότι τα κράτη μέλη ενεργούν από κοινού και εκφράζονται έτσι με μία φωνή στη διεθνή σκηνή περιάγει την Ένωση σε θέση ισχύος όσον αφορά τα ζητήματα διεθνούς εμπορίου.
«Tax rulings»
Η άμεση φορολογία εμπίπτει κατ’ αρχήν στην αρμοδιότητα των κρατών μελών. Ωστόσο, τα κράτη μέλη οφείλουν να σέβονται τους βασικούς κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως είναι η απαγόρευση των κρατικών ενισχύσεων. Στο πλαίσιο αυτό, η Ένωση μεριμνά για τη νομιμότητα των ατομικών ερμηνευτικών πράξεων (tax rulings) των κρατών μελών που αναγνωρίζουν σε επιχειρήσεις ειδικό φορολογικό καθεστώς.
Ανταγωνισμός
Η Ευρωπαϊκή Ένωση διασφαλίζει την τήρηση κανόνων για την προστασία του ελεύθερου ανταγωνισμού. Οι πρακτικές που έχουν ως αντικείμενο ή ως αποτέλεσμα την παρακώλυση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά απαγορεύονται και ενίοτε τιμωρούνται με πρόστιμα.
Πρόσβαση στα έγγραφα
Η αρχή της διαφάνειας στη δημόσια ζωή είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την Ένωση. Κάθε πολίτης ή νομικό πρόσωπο της Ένωσης έχει, κατ’ αρχήν, δυνατότητα πρόσβασης στα έγγραφα των θεσμικών οργάνων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όμως, η πρόσβαση αυτή μπορεί να μην επιτραπεί, εφόσον η άρνηση είναι δικαιολογημένη.
Η Διεύθυνση Έρευνας και Τεκμηρίωσης προσφέρει στους επαγγελματίες του νομικού κλάδου, στο πλαίσιο της Συλλογής των συνόψεων, τα «Θεματικά δελτία» και το «Μηνιαίο δελτίο νομολογίας» του Δικαστηρίου και του Γενικού Δικαστηρίου.
