A | Εισαγωγή του Γραμματέα
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ακολούθησε με αποφασιστικότητα μια πορεία μετασχηματισμού, όχι μόνο για να προετοιμαστεί για τις μελλοντικές προκλήσεις, αλλά και για να αξιοποιήσει όλες τις μελλοντικές ευκαιρίες.
Alfredo Calot Escobar
Γραμματέας του Δικαστηρίου
Ο Γραμματέας του Δικαστηρίου διευθύνει ως γενικός γραμματέας του θεσμικού οργάνου τις διοικητικές του υπηρεσίες, υπό την εποπτεία του Προέδρου.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ακολούθησε με αποφασιστικότητα μια πορεία μετασχηματισμού, όχι μόνο για να προετοιμαστεί για τις μελλοντικές προκλήσεις, αλλά και για να αξιοποιήσει όλες τις μελλοντικές ευκαιρίες.
Στον τομέα της δικαιοδοτικής λειτουργίας, η νομοθετική διαδικασία για τη μερική μεταβίβαση της αρμοδιότητας έκδοσης προδικαστικών αποφάσεων στο Γενικό Δικαστήριο διήρκεσε όλο το 2023 και η σχετική πολιτική συμφωνία επιτεύχθηκε τον Δεκέμβριο. Παράλληλα, εργαστήκαμε σκληρά για να εξασφαλίσουμε την ομαλή και απρόσκοπτη εφαρμογή της μεταρρύθμισης εν ευθέτω χρόνω. Η μεταρρύθμιση αυτή θα αποτελέσει ορόσημο στην ιστορία του διαλόγου μας με τα εθνικά δικαστήρια, καθώς και ένα σημαντικό βήμα στις προσπάθειές μας να αυξήσουμε την αποδοτικότητα κατά την απονομή δικαιοσύνης από το Δικαστήριο.
Παράλληλα με τις προετοιμασίες για τη μεταβίβαση της προδικαστικής αρμοδιότητας, το Δικαστήριο ενέτεινε τις προσπάθειές του για αποτελεσματική και ομαλή ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στις εργασίες του. Στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής, έγινε το πρώτο θεσμικό όργανο της ΕΕ που ανέπτυξε στρατηγική ενσωμάτωσης της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ). Η στρατηγική αυτή περιλαμβάνει τη σύσταση ειδικής επιτροπής δεοντολογίας (AI Management Board), η οποία θα μεριμνά ώστε η χρήση της ΤΝ εντός του θεσμικού οργάνου να υπόκειται σε κανόνες δεοντολογίας και να κινείται εντός σαφώς καθορισμένων ορίων. Η επιτροπή δεοντολογίας, αποτελούμενη από μέλη του Δικαστηρίου και του Γενικού Δικαστηρίου, θα εξασφαλίζει ότι οι τεχνολογικές επιλογές του θεσμικού οργάνου για την ενσωμάτωση εργαλείων ΤΝ είναι σύμφωνες τόσο με τους κανόνες δεοντολογίας όσο και με τις αρχές του Δικαστηρίου. Ένα από τα πρώτα μέτρα που έλαβε η επιτροπή για να προωθήσει την υπεύθυνη και ασφαλή χρήση των εργαλείων ΤΝ ήταν η έκδοση κατευθυντήριων γραμμών για το προσωπικό σχετικά με τη χρήση της ΤΝ.
Επιπλέον, τα εργαλεία ΤΝ είναι έτοιμα να ενσωματωθούν στο μελλοντικό μας σύστημα διαχείρισης υποθέσεων. Η ενσωμάτωση αυτή δεν θα επιτρέψει απλώς στο θεσμικό όργανο να αξιοποιήσει στο έπακρο τις τεχνολογίες αιχμής, αλλά θα θέσει και τις βάσεις για τη δημιουργία ενός οριζόντιου και απολύτως ολοκληρωμένου συστήματος, σχεδιασμένου για να εξορθολογίσει τη ροή εργασιών και να αυτοματοποιήσει ένα ευρύ φάσμα επαναλαμβανόμενων ενεργειών. Η ολιστική αυτή προσέγγιση θα υποστηρίξει, θα αναπτύξει και θα αξιοποιήσει περαιτέρω την εξαιρετική τεχνογνωσία που διαθέτει το προσωπικό μας σε ποικίλους τομείς, επιτρέποντάς μας να αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο σε ενδιαφέρουσες πνευματικά εργασίες που θα προσδίδουν ακόμη μεγαλύτερη αξία στο τελικό αποτέλεσμα.
Τη χρονιά που μας πέρασε, ωστόσο, δεν επικεντρωθήκαμε μόνο στη δημιουργία των βάσεων για το μέλλον· αποδείξαμε και τη δέσμευσή μας να διαφυλάξουμε τις αξίες που διέπουν διαχρονικά τη λειτουργία του Δικαστηρίου. Και μία από τις αξίες αυτές είναι η πολυμορφία –πολυμορφία πολιτισμών, γλωσσών και νομικών παραδόσεων–, εγγενές χαρακτηριστικό του θεσμικού μας οργάνου από της ιδρύσεώς του.
Ο Κήπος της Πολυγλωσσίας σχεδιάστηκε για να αναδείξει το ζωντανό γλωσσικό μωσαϊκό του θεσμικού μας οργάνου και αποτελεί πλέον σύμβολο της δέσμευσης του Δικαστηρίου για πολυμορφία και ισότητα. Αναγκαία, ωστόσο, συνθήκη για την επίτευξη της πολυμορφίας αυτής είναι η ικανότητα του θεσμικού οργάνου να προσελκύει ταλέντα από όλα τα κράτη μέλη.
Προς τον σκοπό αυτόν, το 2023 συνεχίστηκαν αποφασιστικά οι συζητήσεις σε διοργανικό επίπεδο με αντικείμενο την προώθηση του Λουξεμβούργου ως ελκυστικού τόπου εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, το Σώμα των Γενικών Γραμματέων και των Προϊσταμένων Διοίκησης των θεσμικών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ που εδρεύουν στο Λουξεμβούργο υιοθέτησε μια σειρά από ρεαλιστικά μέτρα με στόχο την προώθηση του Λουξεμβούργου ως τόπου εργασίας, τη διευκόλυνση της ένταξης των νεοπροσληφθέντων και των ασκουμένων και την άρση των εμποδίων που αποτρέπουν, ενδεχομένως, πολίτες όλων των κρατών μελών από την απασχόληση στα θεσμικά όργανα της ΕΕ που εδρεύουν στο Λουξεμβούργο.
Στο πλαίσιο της συνεχούς προσπάθειάς του για δίκαιη γεωγραφική εκπροσώπηση, το Δικαστήριο αποφάσισε την εφαρμογή πιλοτικών προγραμμάτων με σκοπό να αναδείξει τη σημασία της ισορροπημένης γεωγραφικής κατανομής και να προβάλει τις ευκαιρίες σταδιοδρομίας εντός του θεσμικού οργάνου απευθείας στα κράτη μέλη. Λαμπρό παράδειγμα αποτέλεσε η επίσκεψη αντιπροσωπείας του Δικαστηρίου στη Λεττονία, όπου μέλη και ανώτερα στελέχη του θεσμικού οργάνου είχαν παραγωγικές συζητήσεις με εκπροσώπους του δικαστικού σώματος, της κυβέρνησης, του ακαδημαϊκού χώρου και των μέσων ενημέρωσης, μεταξύ άλλων. Στόχος ήταν η παρουσίαση της αποστολής του Δικαστηρίου, η ανάδειξη των σχετικών ευκαιριών σταδιοδρομίας και η υποστήριξη της νομικής και γλωσσικής κατάρτισης που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του θεσμικού μας οργάνου.
Το 2023 χαρακτηρίστηκε, επομένως, από τη σταθερή προσήλωση του Δικαστηρίου στην υπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, αλλά και από τον επαναπροσδιορισμό των δυνατοτήτων μας. Στο ταξίδι μας αυτό αναθεωρούμε πλέον όχι μόνο τον τρόπο λειτουργίας μας, αλλά και το ίδιο το όραμά μας για το μέλλον. Ένα μέλλον στο οποίο το θεσμικό μας όργανο δεν θα προσαρμόζεται απλώς στις εξελίξεις, αλλά θα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, με το ίδιο πνεύμα αριστείας, πολυμορφίας, προόδου και αφοσίωσης που υπήρξε ανέκαθεν το σήμα κατατεθέν μας.
B | Ορόσημα του έτους
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης γιορτάζει την πολυγλωσσία
Η πολυγλωσσία κατοχυρώνεται από τις Συνθήκες και αποτελεί θεμελιώδη αξία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Αποτελεί, δε, απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαφάνεια της δράσης των θεσμικών οργάνων της Ένωσης και για την εφαρμογή του ευρωπαϊκού δικαίου, καθώς και ένδειξη βαθύτατου σεβασμού προς τις εθνικές ταυτότητες και πολιτισμούς.
Ως εγγενές χαρακτηριστικό των διαδικασιών ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πολυγλωσσία ανταποκρίνεται στις δημοκρατικές επιταγές, καθώς διασφαλίζει ισότιμη πρόσβαση στον δικαστή της Ένωσης και καθιστά τη νομολογία προσιτή σε όλους τους Ευρωπαίους πολίτες. Η μεταφραστική υπηρεσία του Δικαστηρίου εξασφαλίζει τη μετάφραση των εγγράφων και τη διερμηνεία στις συνεδριάσεις, επιτρέποντας στο θεσμικό όργανο να εργάζεται και στις 24 επίσημες γλώσσες της Ένωσης και να διαχειρίζεται καθημερινά έως 552 γλωσσικούς συνδυασμούς. Αυτό το γλωσσικό καθεστώς απόλυτης πολυγλωσσίας δεν έχει όμοιό του σε κανένα άλλο δικαστήριο στον κόσμο. Η εφαρμογή του στην πράξη αποτελεί μόνιμη πρόκληση, της οποίας η αντιμετώπιση καθίσταται δυνατή μόνο με τη στιβαρή και αποτελεσματική διαχείριση των ανθρώπινων και τεχνικών πόρων που επιστρατεύει το Δικαστήριο.
Πριν από μερικά χρόνια καλλιεργήθηκε εντός του Δικαστηρίου η ιδέα να εξηγηθεί και να αναδειχθεί η πολυγλωσσία όπως εφαρμόζεται στο εσωτερικό του, η οποία οδήγησε σε διάφορες πρωτοβουλίες με σκοπό την ευαισθητοποίηση ως προς τη σημασία της πολυγλωσσίας, ιδίως για τον νομικό και τον ακαδημαϊκό κόσμο.
Το 2023, στις 9 Μαΐου, Ημέρα της Ευρώπης, εγκαινιάστηκε ο Κήπος της Πολυγλωσσίας επί γειτονικού με το Δικαστήριο οικοπέδου που ελευθερώθηκε μετά την κατεδάφιση παλιού κτιριακού συγκροτήματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο νέος χώρος πρασίνου, ο οποίος δημιουργήθηκε σε συνεργασία με τις αρχές του Λουξεμβούργου, είναι αφιερωμένος στην πολυγλωσσία. Παραμένει ανοικτός στο κοινό με σκοπό να φιλοξενεί εκδηλώσεις πολιτιστικού χαρακτήρα, ενώ συγχρόνως συμβάλλει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας μέσα στο αστικό περιβάλλον, καθώς ευνοεί τη δημιουργία βιοτόπων χάρη στην ποικιλομορφία των ειδών που φιλοξενεί. Λόγω και της θέσης του στο υψίπεδο του Kirchberg, έδρα πολλών ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, αποτελεί φόρο τιμής τόσο στη γλωσσική ποικιλομορφία της Ένωσης όσο και στο Λουξεμβούργο ως χώρα υποδοχής με μακραίωνη παράδοση στην πολυγλωσσία.
Επίσης, φέτος εκδόθηκε ένα τρίτομο έργο αφιερωμένο στην πολυγλωσσία τόσο στο Δικαστήριο όσο και σε ολόκληρη την Ένωση, το οποίο μεταφράστηκε σε όλες τις επίσημες γλώσσες της Ένωσης. Το έργο διερευνά τις διάφορες πτυχές του γλωσσικού καθεστώτος του θεσμικού οργάνου και τον τρόπο με τον οποίον η πολυγλωσσία γίνεται ζωντανή πραγματικότητα με τη βοήθεια των υπηρεσιών διερμηνείας και νομικής μετάφρασης. Το δεύτερο μέρος του έργου, με τίτλο «Πολυγλωσσικά ταξιδιωτικά ημερολόγια», συγκεντρώνει τις συνεισφορές κορυφαίων στον χώρο τους προσωπικοτήτων –δικαστών, φιλοσόφων, φιλολόγων και πολιτικών– από τα 27 κράτη μέλη. Τα κείμενα αυτά, τα οποία έχουν συνταχθεί σε όλες τις γλώσσες της Ένωσης, προσκαλούν τον αναγνώστη να ανακαλύψει τις έννοιες και τις προκλήσεις της πολυγλωσσίας σε όλα τα κράτη μέλη. Η έκδοση αυτή θα είναι από το 2024 διαθέσιμη στο ευρύ κοινό και αποτελεί τροφή για σκέψη και πηγή έμπνευσης για όποιον ενδιαφέρεται για τις γλώσσες και την πολύγλωσση λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέλος, οι συντελεστές του έργου συναντήθηκαν και αντάλλαξαν σκέψεις με στελέχη του Δικαστηρίου και άλλων θεσμικών οργάνων στο πλαίσιο συνεδρίου με θέμα «Ποιοτική πολυγλωσσία σε μια εποχή ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων».
Προσβασιμότητα και ένταξη – μια υπόθεση που αφορά όλους
Τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και η απαγόρευση κάθε μορφής διακρίσεων προβλέπονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις Συνθήκες, στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, στην οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση προσχώρησε το 2010 και η οποία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του δικαίου της Ένωσης.
Ο σεβασμός των αρχών της ισότητας και της απαγόρευσης των διακρίσεων εντασσόταν ανέκαθεν στις αρχές του Δικαστηρίου ως θεσμικού οργάνου. Έπρεπε, ωστόσο, να ληφθούν ορισμένα ακόμη μέτρα ώστε η προσβασιμότητα και η ένταξη των ατόμων με αναπηρία να γίνουν πραγματικά «υπόθεση όλων». Το Δικαστήριο ξεκίνησε ένα φιλόδοξο διατμηματικό σχέδιο, ώστε να δώσει σε όλους τη δυνατότητα να συμβάλουν ακόμη περισσότερο στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος χωρίς αποκλεισμούς.
Οι δράσεις που πραγματοποιήθηκαν και εκείνες που πρόκειται να πραγματοποιηθούν καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα τομέων: την πρόσληψη και την υποστήριξη συναδέλφων με αναπηρία και των φροντιστών τους, την προσβασιμότητα των εγκαταστάσεων, την πρόσβαση στο ψηφιακό περιβάλλον και στην ενημέρωση, καθώς και την επικοινωνία, την ευαισθητοποίηση και την κατάρτιση.
Κατ’ αρχάς, το Δικαστήριο διαμόρφωσε ένα σαφές πλαίσιο με σκοπό να προτείνει στο προσωπικό του και στους υποψήφιους εργαζομένους του με αναπηρία προσαρμογές που θα διευκολύνουν την εργασία και την πρόσβασή τους στην απασχόληση εντός του θεσμικού οργάνου. Οι προσαρμογές αυτές περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τεχνικές λύσεις, προσαρμογή του εργασιακού περιβάλλοντος, συνοδευτικά μέτρα ή αναδιοργάνωση καθηκόντων και ωραρίων εργασίας.
Στη συνέχεια ελήφθησαν μέτρα για τη βελτιστοποίηση της φυσικής πρόσβασης στις εγκαταστάσεις του Δικαστηρίου από το προσωπικό του θεσμικού οργάνου, τους δικηγόρους και εκπροσώπους των διαδίκων, τους διερμηνείς που εργάζονται ως εξωτερικοί συνεργάτες και τους επισκέπτες εν γένει. Οι είσοδοι των κτιρίων αναδιαμορφώθηκαν και η διαδικασία εκκένωσης προσαρμόστηκε κατάλληλα. Επαναξιολογήθηκαν επίσης τα ειδικά βοηθήματα για τις αίθουσες ακροατηρίου. Εκπονήθηκε, δε, ένα πιο μακροπρόθεσμο σχέδιο δράσης, το οποίο θα έχει ως σκοπό την εξασφάλιση της συμμόρφωσης προς τα νέα πρότυπα προσβασιμότητας των κτιρίων.
Η βελτίωση της πρόσβασης στο ψηφιακό περιβάλλον και στην πληροφόρηση απευθύνεται τόσο στο προσωπικό του θεσμικού οργάνου όσο και στους χρήστες εκτός αυτού. Ο διαδικτυακός τόπος CVRIA αναβαθμίζεται συνεχώς τόσο ως προς τη δομή και τις λειτουργίες όσο και ως προς το περιεχόμενο, η δε προσβασιμότητα για τα άτομα με αναπηρία θα είναι ενσωματωμένη «εκ του σχεδιασμού» στο μελλοντικό ψηφιακό περιβάλλον εργασίας του Δικαστηρίου. Επίσης, η Συλλογή της νομολογίας ανταποκρίνεται πλέον στις συστάσεις προσβασιμότητας ήδη από το 2021 και η ανάγνωσή της είναι πλέον εφικτή με τη χρήση βοηθητικών τεχνολογιών.
Τέλος, υλοποιούνται τακτικά δράσεις ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και κατάρτισης για την προαγωγή της ένταξης, του αμοιβαίου σεβασμού, της συνεργασίας, αλλά και της στήριξης των ατόμων με αναπηρία και των φροντιστών.
Katia Vermeire
Βοηθός στη Διεύθυνση Έρευνας και Τεκμηρίωσης
«Δήλωσα υποψηφιότητα για να συμβάλω στο πρόγραμμα του Δικαστηρίου για την προσβασιμότητα και την ένταξη των ατόμων με αναπηρία αμέσως μόλις ξεκίνησε, καθώς η αναπηρία δεν λαμβάνεται ακόμη επαρκώς υπόψη στις συνήθεις πρακτικές των κοινωνιών μας. Προσωπικά το πρόγραμμα αυτό με αγγίζει ιδιαίτερα. Ως άτομο με αναπηρία η ίδια, θα ήθελα να θέσω το βίωμα και τις εμπειρίες μου στην υπηρεσία ανθρώπων που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση με μένα.
Η ευαισθητοποίηση των συμπολιτών και των συναδέλφων μας είναι σημαντική. Προτού βρεθώ η ίδια σε κατάσταση μειωμένης κινητικότητας δεν είχα ιδέα για τον αγώνα που δίνουν τα άτομα με αναπηρία και οι φροντιστές τους.
Ας δείξουμε την αλληλεγγύη μας. Βάζοντας ο καθένας το λιθαράκι του, θα καταφέρουμε να χτίσουμε ένα εργασιακό περιβάλλον όχι μόνο προσβάσιμο, αλλά και δίκαιο.»
Τεχνητή νοημοσύνη: η στρατηγική για τη χρήση της στο Δικαστήριο
Το Δικαστήριο παρακολουθεί από πολλών ετών τις εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και των αναδυόμενων τεχνολογιών, με σκοπό τον εντοπισμό τεχνολογιών που θα μπορούσαν να ενισχύσουν περαιτέρω την αποτελεσματική λειτουργία του.
Από το 2019, ο ψηφιακός μετασχηματισμός του Δικαστηρίου υποστηρίζεται από το Innovation Lab (Εργαστήριο Καινοτομίας) της Διεύθυνσης Πληροφορικής. Μαζί με τις ενδιαφερόμενες υπηρεσίες, το Innovation Lab εντοπίζει, αναλύει και δοκιμάζει τις λειτουργίες και τα χαρακτηριστικά των διάφορων εργαλείων. Κατά τη μελλοντική χρήση των εργαλείων αυτών θα διασφαλίζονται η εμπιστευτικότητα, η ασφάλεια και η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Από τότε που δημιουργήθηκε το Innovation Lab έχουν προταθεί περί τις τριάντα ιδέες, έχουν δοκιμαστεί περί τις είκοσι και ορισμένες έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή ή βρίσκονται στο στάδιο της παραγωγής.
Προκειμένου να αξιοποιηθούν πλήρως και να προετοιμαστούν για την ενσωμάτωσή τους οι πολλά υποσχόμενες λειτουργίες που προσφέρουν οι αναδυόμενες τεχνολογίες, το Δικαστήριο υιοθέτησε τον Ιούνιο του 2023 τη «Στρατηγική για την ενσωμάτωση των εργαλείων που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη στη λειτουργία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Η χρήση των εργαλείων αυτών πρέπει να διασφαλίζει όχι μόνο τον έλεγχο των δεδομένων, αλλά και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των κανόνων δεοντολογίας.
Ως το πρώτο από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα που υιοθέτησε μια τέτοια στρατηγική, και μάλιστα πολύ νωρίτερα από την υιοθέτηση της πρότασης ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την τεχνητή νοημοσύνη (AI Act), το Δικαστήριο προσδιόρισε τρεις βασικούς στόχους:
- τη βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας των διοικητικών και δικαστικών διαδικασιών,
- την καλύτερη ποιότητα και μεγαλύτερη συνοχή των δικαστικών αποφάσεων και
- την καλύτερη πρόσβαση στη δικαιοσύνη και μεγαλύτερη διαφάνεια για τον Ευρωπαίο πολίτη.
Συστάθηκε επιτροπή δεοντολογίας με την ονομασία «AI Management Board (AIMB)», η οποία έχει ως βασική αποστολή τον καθορισμό κατευθυντήριων γραμμών και ορίων στη χρήση των εργαλείων που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη. Η επιτροπή μεριμνά ώστε η απόκτηση, η ανάπτυξη και η χρήση των εργαλείων αυτών να είναι σύμφωνες με τις αρχές που καθορίζονται στη στρατηγική. Στις αρχές αυτές περιλαμβάνονται η δικαιοσύνη, η αμεροληψία και η απαγόρευση των διακρίσεων, η διαφάνεια, η ιχνηλασιμότητα, η εμπιστευτικότητα των πληροφοριών, ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών δεδομένων, η ανθρώπινη επίβλεψη και η συνεχής βελτίωση.
Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο ενέκρινε μέσα στο 2023 κατευθυντήριες γραμμές για τη χρήση εργαλείων που βασίζονται σε τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης.
Ενίσχυση της ευρωπαϊκής δικαστικής συνεργασίας: η εταιρική σχέση με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Κατάρτισης Δικαστικών
Ο διάλογος και η συνεργασία με τα εθνικά δικαστήρια βρίσκονται στο επίκεντρο της αποστολής του Δικαστηρίου. Συγκεκριμένο παράδειγμα αυτής της συνεργασίας αποτελεί η σχέση που έχει αναπτύξει το Δικαστήριο με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Κατάρτισης Δικαστικών (ΕΔΚΔ) για περισσότερα από 15 χρόνια. Το Δίκτυο αυτό, το οποίο ιδρύθηκε το 2000 για να υποστηρίξει τη δημιουργία του ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης που εξαγγέλθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Τάμπερε (Φινλανδία), επιβλήθηκε στην πορεία ως βασικός παράγοντας στην κατάρτιση των επαγγελματιών του νομικού κλάδου και ιδίως των εθνικών δικαστών και εισαγγελέων. Μέλη του είναι όλα τα ευρωπαϊκά κέντρα κατάρτισης δικαστικών. Το Δικαστήριο, για να υπογραμμίσει τη δέσμευσή του στην εταιρική σχέση με το Δίκτυο, εξέδωσε το 2023 δήλωση με τίτλο «Ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κατάρτισης Δικαστικών (ΕΔΚΔ) για τη δημιουργία ενός βιώσιμου ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού».
Ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κατάρτισης Δικαστικών (ΕΔΚΔ) για τη δημιουργία ενός βιώσιμου ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού
Τα τελευταία 70 χρόνια, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) δεσμεύεται να προωθεί τον διάλογο με τα εθνικά δικαστήρια.
Ως έκφραση της δέσμευσης αυτής, δημιουργήσαμε μια ισχυρή εταιρική σχέση με το ΕΔΚΔ. Πρόκειται για την κύρια πλατφόρμα ανταλλαγής γνώσεων μεταξύ των Ευρωπαίων δικαστών σε ένα ευρύ φάσμα τομέων και ιδίως στον τομέα του δικαίου της ΕΕ. Το ΕΔΚΔ διοργανώνει διασυνοριακές εκπαιδευτικές δραστηριότητες για νομικούς των κρατών μελών εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες, συμβάλλοντας έτσι στη βελτίωση της γνώσης του δικαίου της ΕΕ.
Μέρος της καθιερωμένης συνεργασίας μεταξύ του ΕΔΚΔ και του ΔΕΕ αποτελούν τα ετήσια σεμινάρια, οι εκπαιδευτικές επισκέψεις, τα φόρουμ και η ανταλλαγή επιμορφωτικού υλικού. Από το 2007, το ΕΔΚΔ και το ΔΕΕ διοργανώνουν επίσης πρόγραμμα κατάρτισης μακράς διάρκειας για εθνικούς δικαστές και εισαγγελείς, οι οποίοι καλούνται να συμμετάσχουν για 6 ή 12 μήνες στις δικαστικές εργασίες των γραφείων των δικαστών και γενικών εισαγγελέων του θεσμικού οργάνου. Η ευκαιρία αυτή τους παρέχει μια μοναδική άποψη του τρόπου εργασίας του ΔΕΕ και τους βοηθά σημαντικά να διευρύνουν τις γνώσεις τους σχετικά με το δίκαιο και τις διαδικασίες της ΕΕ.
Αυτή η επιτυχημένη και μακροχρόνια εταιρική σχέση παρέχει οφέλη σε τρία τουλάχιστον διαφορετικά επίπεδα. Σε εθνικό επίπεδο, βοηθά τους επαγγελματίες του νομικού κλάδου, αφού επιστρέψουν στη χώρα καταγωγής τους, να ασκούν τα καθήκοντά τους με καλύτερη κατανόηση του ρόλου τους στην εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ. Εντός του Δικαστηρίου, η παρουσία εθνικών δικαστών και εισαγγελέων εμπλουτίζει την ποικιλομορφία των νομικών πολιτισμών, η οποία ήταν πάντοτε πρωταρχικής σημασίας για το θεσμικό όργανο. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, μια τέτοιου είδους συνεργασία συμβάλλει στην προαγωγή του διαλόγου μεταξύ των δικαστών των ευρωπαϊκών και των εθνικών δικαστηρίων, διασφαλίζοντας έτσι την ομοιόμορφη εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης σε όλα τα κράτη μέλη.
Για την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας αυτής, το ΔΕΕ υπολογίζει πάντοτε στην ισχυρή υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΕ) 2021/693 για τη θέσπιση του προγράμματος “Δικαιοσύνη”. Έχει επίσης την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή του προγράμματος “Δικαιοσύνη” μέσω του σχετικού προγράμματος εργασίας και έχει αναγνωρίσει τον “μοναδικό ρόλο” του ΕΔΚΔ στην κατάρτιση δικαστικών στην ΕΕ στη Στρατηγική της για την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση 2021-2024 (Ανακοίνωση COM(2020) 713).
Επιπλέον, το Δικαστήριο αποδίδει μεγάλη σημασία στη γεωγραφικά ισορροπημένη κατανομή των θέσεων κατά την οργάνωση της κατάρτισης μακράς διάρκειας για τους εθνικούς δικαστές και εισαγγελείς, καθώς και στην εκπροσώπηση, στο πλαίσιο αυτό, όλων των νομικών παραδόσεων. Ως εκ τούτου, υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες ενημέρωσης σε όλα τα κράτη μέλη και προβολής της πρακτικής άσκησης μακράς διάρκειας στο Δικαστήριο. Οι προσπάθειες αυτές, σε συνδυασμό με εκείνες των κρατών μελών και του ΕΔΚΔ, συμβάλλουν στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών και των εθνικών δικαστηρίων, αναδεικνύοντας τα οφέλη της για όλους.
Η διατήρηση στενής σχέσης με τους εθνικούς δικαστές υπήρξε ένα από τα χαρακτηριστικά του ΔΕΕ από της συστάσεώς του και η συνεργασία του με το ΕΔΚΔ συμβάλλει σημαντικά σε αυτή τη σπουδαία αποστολή. Η ενίσχυση αυτής της εταιρικής σχέσης έχει θεμελιώδη σημασία, καθώς ο αντίκτυπός της υπερβαίνει κατά πολύ την καλύτερη κατάρτιση στο δίκαιο της ΕΕ: συμβάλλει στην ανάπτυξη ενός γνήσιου ευρωπαϊκού δικαστικού πολιτισμού και στην καλλιέργεια πνεύματος συναδελφικότητας μεταξύ των Ευρωπαίων δικαστών, τόσο στο επίπεδο της Ένωσης όσο και σε εθνικό επίπεδο.
Το Δικαστήριο και το Δίκτυο αποφάσισαν να δρομολογήσουν νέες δράσεις προκειμένου να εμβαθύνουν τη μεταξύ τους συνεργασία, μεταξύ των οποίων και η αύξηση του αριθμού των εθνικών δικαστών στους οποίους παρέχεται η δυνατότητα πρακτικής άσκησης μακράς διάρκειας στο Δικαστήριο. Προς τον σκοπό αυτόν προέβλεψαν δύο σειρές μέτρων. Η πρώτη αποσκοπεί στην ενημέρωση των επαγγελματιών του νομικού κλάδου στα κράτη μέλη σχετικά με τις δυνατότητες πρακτικής άσκησης και στην ενθάρρυνσή τους να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα. Με τη δεύτερη επιδιώκεται η υπέρβαση όλων των γλωσσικών εμποδίων κατά την πρακτική άσκηση, με τη διάθεση στο ΕΔΚΔ της τεχνογνωσίας και του διδακτικού υλικού που έχει αναπτύξει το Δικαστήριο σε σχέση με τη γλωσσική κατάρτιση.
Ingrid Derveaux
Γενική Γραμματέας του ΕΔΚΔ
«Το ΕΔΚΔ είναι αποφασισμένο να προωθήσει τον ουσιαστικό διάλογο μεταξύ του Δικαστηρίου και των εθνικών δικαστηρίων, τα οποία είναι και δικαστήρια του κοινού δικαίου της Ένωσης. Εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για το γεγονός ότι το Δικαστήριο στηρίζει την προσπάθεια αυτή δρομολογώντας διάφορες δράσεις για την περαιτέρω ενθάρρυνση της συμμετοχής των δικαστών των κρατών μελών της Ένωσης στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης στο Δικαστήριο. Ευχόμαστε το 2024 να είναι μια χρονιά που θα ευνοήσει ακόμη περισσότερο την ουσιαστική και γόνιμη συνεργασία μας!»
Diana-Daniela Popel
Ασκούμενη δικαστής στο γραφείο της δικαστή Ineta Ziemele
«Η πρακτική άσκηση στο Δικαστήριο ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία να εξοικειωθώ με τη λειτουργία του θεσμικού οργάνου, να εμβαθύνω τις γνώσεις μου στο δίκαιο της Ένωσης συμμετέχοντας στις καθημερινές εργασίες του Δικαστηρίου, αλλά και να γνωρίσω εξαιρετικούς νομικούς. Λαμβανομένου ιδίως υπόψη του ιδιαίτερου ρόλου των εθνικών δικαστών στην εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης, δεν μπορώ παρά να συστήσω θερμά την πρακτική άσκηση σε κάθε δικαστή που εργάζεται σε δικαστήριο κράτους μέλους και επιθυμεί να εμπλουτίσει σημαντικά τις εμπειρίες του τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Ευχαριστώ θερμά όλους τους συναδέλφους στο γραφείο της δικαστή για τη θαυμάσια υποδοχή και την προθυμία τους να βοηθήσουν και, όλως ιδιαιτέρως, την ομάδα του ΕΔΚΔ!»
Γ | Οι επαφές με το κοινό
Επισκέψεις εξ αποστάσεως – Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Δικαστηρίου που απευθύνεται σε μαθητές λυκείου από 15 έως 18 ετών, με στόχο να τους γνωρίσει την αποστολή των δικαιοδοτικών οργάνων της Ένωσης και να τους εξηγήσει τον αντίκτυπο της νομολογίας του Δικαστηρίου στην καθημερινή ζωή των Ευρωπαίων πολιτών. Επιδιώκεται η ευαισθητοποίηση των μαθητών λυκείου και των καθηγητών τους σε σχέση με τις δημοκρατικές αξίες και τα νομικά διακυβεύματα της εποχής. Το 2023, περίπου 900 μαθητές λυκείου είχαν την ευκαιρία να επισκεφθούν το Δικαστήριο στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού.
Οι υπεύθυνοι Τύπου της Διεύθυνσης Επικοινωνίας είναι πτυχιούχοι Νομικής και έχουν ως βασικό καθήκον να επεξηγούν τις αποφάσεις, τις διατάξεις, τις προτάσεις των γενικών εισαγγελέων αλλά και τις εκκρεμείς υποθέσεις στους δημοσιογράφους όλων των κρατών μελών και στους διάφορους ανταποκριτές τους. Συντάσσουν ανακοινωθέντα Τύπου με τα οποία οι δημοσιογράφοι και οι νομικοί ενημερώνονται για τη νομολογία του Δικαστηρίου και του Γενικού Δικαστηρίου σε πραγματικό χρόνο. Διανέμουν, σε πρόσωπα που έχουν υποβάλει σχετικό αίτημα στην Υπηρεσία Τύπου και Πληροφόρησης του Δικαστηρίου, τακτικά ενημερωτικά δελτία που αναγγέλλουν σημαντικές εξελίξεις σχετικές με τις ένδικες διαδικασίες και με το θεσμικό όργανο, καθώς και τα λεγόμενα «quick facts» για υποθέσεις στις οποίες δεν δημοσιεύθηκαν ανακοινωθέντα Τύπου. Επίσης, απαντούν στα ηλεκτρονικά μηνύματα και τις τηλεφωνικές κλήσεις των πολιτών.
Το Δικαστήριο διατηρεί ενεργό παρουσία στα κοινωνικά δίκτυα μέσω των δύο λογαριασμών του στο X (έναν στα γαλλικά και έναν στα αγγλικά), καθώς και των λογαριασμών του στο LinkedIn και στο Mastodon. Ο αριθμός των προσώπων που παρακολουθούν τους λογαριασμούς αυτούς αυξάνεται συνεχώς, μαρτυρώντας το σταθερό ενδιαφέρον και την ενασχόληση του κοινού με το έργο του Δικαστηρίου. Το Δικαστήριο διαθέτει επίσης κανάλι στο YouTube, διά του οποίου είναι δυνατή η πρόσβαση σε οπτικοακουστικό υλικό στις 24 επίσημες γλώσσες, μεταξύ άλλων και σε βίντεο που απευθύνονται στο ευρύ κοινό και εξηγούν τον αντίκτυπο της νομολογίας του Δικαστηρίου στην καθημερινή ζωή των πολιτών.