In 2004 is de Europese Unie uitgebreid met tien nieuwe lidstaten. Tsjechië, Estland, Cyprus, Letland, Litouwen, Hongarije, Malta, Polen, Slowakije en Slovenië hebben daarmee te kennen gegeven dat zij vertrouwen hebben in het Europese project. Twee decennia later vieren wij samen met deze lidstaten de 20e verjaardag van hun toetreding. Dankzij deze grootste uitbreiding die de Unie ooit heeft gekend, zowel wat het aantal personen als wat het aantal landen betreft, is onze gezamenlijke horizon verruimd. Deze uitbreiding heeft de gemeenschappelijke rechtsruimte van de Unie een nieuw gezicht gegeven en de culturele en intellectuele diversiteit nog vergroot. De toetreding van de tien nieuwe lidstaten heeft de Unie voor een grote uitdaging geplaatst, gelet op de verregaande integratie die in 2004 was bereikt en op de economische, historische en taalkundige diversiteit van de nieuwkomers. De nieuwe lidstaten dienden grote inspanningen te verrichten en een niet aflatende vastberadenheid te tonen om de noodzakelijke politieke, economische en juridische hervormingen door te voeren. Bij het Hof heeft de gelijktijdige toetreding van de tien lidstaten geleid tot ingrijpende en duurzame veranderingen in de manier van werken.
Ter gelegenheid van de verjaardag van deze belangrijke gebeurtenis organiseert het Hof in mei 2024 een colloquium met als titel „Het Hof viert de 20e verjaardag van de toetreding van tien staten tot de Europese Unie: een nieuw constitutioneel moment voor Europa”. Dit colloquium, dat bedoeld is om te evalueren welke lessen kunnen worden getrokken uit de uitbreiding en de versterking van de Europese integratie, zal gaan over de gevolgen die de uitbreiding van 2004 zowel op politiek en juridisch als op economisch vlak heeft gehad voor de Unie zelf en voor de tien nieuwe lidstaten. Meer in het bijzonder zal tijdens het colloquium worden onderzocht welke bijdrage de tien nieuwe lidstaten hebben geleverd aan de ontwikkeling van de Unie als „Unie van waarden” die is gegrondvest op gemeenschappelijke waarden zoals democratie, de rechtsstaat, de grondrechten en respect voor minderheden.
Ook zal in 2024 uitvoering worden gegeven aan het in 2023 bereikte politieke akkoord over de gedeeltelijke overheveling van de prejudiciële bevoegdheid van het Hof van Justitie naar het Gerecht. Daartoe zullen onder meer de Reglementen voor de procesvoering van het Hof van Justitie en het Gerecht moeten worden gewijzigd. Ook zullen de werkmethoden van de twee rechterlijke instanties en de dagelijkse werking van de instelling op diverse punten moeten worden veranderd. Zo zullen onder meer de IT-systemen moeten worden aangepast.
Verder zet de instelling haar digitale transformatie voort en past zij zich aan de nieuwe uitdagingen en toekomstige kansen aan, vooral op het gebied van artificiële intelligentie en cyberbeveiliging. Er worden nieuwe, met name op artificiële intelligentie gebaseerde hulpmiddelen ontwikkeld en uitgeprobeerd om de twee rechterlijke instanties te helpen bij de vervulling van hun taak en zo de gerechtelijke processen te optimaliseren. Bij het gebruik van die middelen moet de controle over de gegevens zijn gewaarborgd en moeten grondrechten en ethische normen worden geëerbiedigd. Daarnaast heeft verordening 2023/2841, die tot doel heeft om een hoog gezamenlijk niveau van cyberbeveiliging in alle instellingen van de Unie te waarborgen, rechtstreekse gevolgen voor het Hof. Zo zal er een intern kader voor het beheer van cyberbeveiligingsrisico’s moeten worden opgezet en zullen de genomen maatregelen regelmatig op hun doeltreffendheid moeten worden getoetst in het licht van de veranderende risico’s.
