Το έτος 2020 σηματοδότησε την 20ή επέτειο της διακήρυξης του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Χάρτης), ο οποίος, όπως και η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αναφέρεται ρητώς στο κράτος δικαίου, μία από τις κοινές αξίες των κρατών μελών της Ένωσης στις οποίες βασίζεται.
Ο Χάρτης κατοχυρώνει, μεταξύ άλλων, την αξιοπρέπεια, την ελευθερία και την ισότητα ενώπιον του νόμου όλων των προσώπων ως ανθρώπων, εργαζομένων, πολιτών ή διαδίκων σε ένδικη διαδικασία. Τα 54 άρθρα που περιέχει εκφράζουν τη μετάβαση από μια Ευρώπη των Κοινοτήτων επικεντρωμένη σε οικονομικά συμφέροντα σε μια Ευρώπη της Ένωσης που θεμελιώνεται στην αξία του ανθρώπου.
Το 2020, το Δικαστήριο ερμήνευσε σε πολυάριθμες υποθέσεις τον Χάρτη και την αρχή του κράτους δικαίου, συμβάλλοντας καθοριστικά στην προάσπιση των θεμελιωδών ελευθεριών, την καταπολέμηση των διακρίσεων και την υλοποίηση ενός δίκαιου συστήματος απονομής δικαιοσύνης.
Κατόπιν προδικαστικής παραπομπής ιταλικού δικαστηρίου, το Δικαστήριο ερμήνευσε την οδηγία για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία. Η οδηγία αυτή θέτει σε εφαρμογή, στον εν λόγω τομέα, τη γενική αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων που κατοχυρώνεται στον Χάρτη. Ειδικότερα, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι ομοφοβικές δηλώσεις συνιστούν δυσμενή διάκριση στον τομέα της απασχόλησης και της εργασίας όταν γίνονται από πρόσωπο το οποίο μπορεί να εκληφθεί ότι έχει καθοριστική επιρροή στην πολιτική προσλήψεων ενός εργοδότη. Το εθνικό δίκαιο μπορεί να προβλέπει ότι μια ένωση νομιμοποιείται ενεργητικώς προς άσκηση αγωγής αποζημίωσης ακόμη και αν δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί συγκεκριμένος ζημιωθείς. Απόφαση Associazione Avvocatura per i diritti LGBTI της 23ης Απριλίου 2020, C-507/18
Κανονιστική ρύθμιση της Περιφέρειας της Φλάνδρας (Βέλγιο) είχε ως αποτέλεσμα να καθίσταται υποχρεωτική η αναισθητοποίηση των ζώων πριν από τη θανάτωσή τους. Δεδομένου ότι επηρεάστηκαν οι σφαγές που προβλέπονται στο πλαίσιο λατρευτικών τύπων, εβραϊκές και μουσουλμανικές ενώσεις ζήτησαν την ακύρωση της ρύθμισης αυτής. Το Δικαστήριο, επιληφθέν προδικαστικού ερωτήματος υποβληθέντος από βελγικό δικαστήριο, διαπίστωσε ότι η επίμαχη ρύθμιση, η οποία δεν αντιτίθεται σε αναστρέψιμη διαδικασία αναισθητοποίησης που δεν μπορεί να επιφέρει τον θάνατο του ζώου και η οποία δεν εμποδίζει τη θέση σε κυκλοφορία προϊόντων ζωικής προέλευσης παραχθέντων από ζώα τα οποία έχουν σφαγεί σύμφωνα με λατρευτικούς τύπους εκτός της Περιφέρειας της Φλάνδρας, εξασφαλίζει δίκαιη εξισορρόπηση μεταξύ της θρησκευτικής ελευθερίας, την οποία εγγυάται ο Χάρτης, και της καλής μεταχείρισης των ζώων, η οποία κατοχυρώνεται στη ΣΛΕΕ (βλ. τμήμα «Προστασία των καταναλωτών»). Απόφαση Centraal Israëlitisch Consistorie van België κ.λπ. της 17ης Δεκεμβρίου 2020, C-336/19
Στο πλαίσιο προσφυγής λόγω παραβάσεως, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι περιορισμοί που επέβαλε η Ουγγαρία όσον αφορά τη χρηματοδότηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών από πρόσωπα εγκατεστημένα εκτός του κράτους μέλους αυτού δεν ήταν σύμφωνοι προς το δίκαιο της Ένωσης. Ειδικότερα, οι περιορισμοί αυτοί προσκρούουν στις υποχρεώσεις που υπέχουν τα κράτη μέλη όχι μόνο δυνάμει της ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων, η οποία προβλέπεται στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και δυνάμει των διατάξεων του Χάρτη σχετικά με την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, το δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής και την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (βλ. τμήμα «Προστασία των προσωπικών δεδομένων»). Απόφαση Επιτροπή κατά Ουγγαρίας (Διαφάνεια των 0ργανώσεων) της 18ης Ιουνίου 2020, C-78/18
Σε άλλη προσφυγή λόγω παραβάσεως που αφορούσε την Ουγγαρία, το Δικαστήριο εξέτασε, υπό το πρίσμα του Χάρτη, την εθνική νομοθεσία για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η νομοθεσία αυτή εξαρτούσε την άσκηση, στην Ουγγαρία, εκπαιδευτικής δραστηριότητας πιστοποιούμενης με τη χορήγηση τίτλου εκ μέρους εγκατεστημένων εκτός του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από την ύπαρξη διεθνούς σύμβασης μεταξύ της Ουγγαρίας και του τρίτου κράτους στο οποίο το οικείο ίδρυμα είχε την έδρα του και από την εκ μέρους του ιδρύματος αυτού άσκηση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων στο κράτος μέλος προέλευσής του. Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι οι προϋποθέσεις αυτές προσκρούουν στην ακαδημαϊκή ελευθερία, την ελευθερία σύστασης ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την επιχειρηματική ελευθερία.Απόφαση Επιτροπή κατά Ουγγαρίας (Τριτοβάθμια εκπαίδευση) της 6ης Οκτωβρίου 2020, C-66/18
Μια επείγουσα προδικαστική διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου αφορούσε την αρχή της ίσης μεταχείρισης μεταξύ ημεδαπών και πολιτών του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ). Το Δικαστήριο επισήμανε ότι ο Χάρτης εφαρμόζεται όταν κράτος μέλος (εν προκειμένω, η Κροατία) καλείται να λάβει απόφαση επί αίτησης έκδοσης που έχει υποβληθεί από τρίτο κράτος (Ρωσία) η οποία αφορά υπήκοο τρίτου κράτους που είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) και συμβαλλόμενο μέρος στη συμφωνία για τον ΕΟΧ (Ισλανδία). Κατά συνέπεια, το κράτος μέλος το οποίο έλαβε την αίτηση έκδοσης οφείλει να διακριβώσει ότι στον υπήκοο αυτόν δεν θα επιβληθούν θανατική ποινή, βασανιστήρια ή απάνθρωπες ή εξευτελιστικές ποινές ή ανάλογη μεταχείριση στο τρίτο κράτος που υπέβαλε την αίτηση έκδοσης.Απόφαση Ruska Federacija της 2ας Απριλίου 2020, C-897/19 PPU
Στο πλαίσιο δύο επειγουσών προδικαστικών διαδικασιών σχετικά με τις συστημικές ή γενικευμένες πλημμέλειες της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας στην Πολωνία, το Δικαστήριο έκρινε ότι η εκτέλεση ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης (ΕΕΣ) εκδοθέντος από πολωνική δικαστική αρχή μπορεί να απορριφθεί μόνον αν, λαμβανομένης υπόψη της ατομικής κατάστασης του ενδιαφερομένου, της φύσης της οικείας παράβασης και του πραγματικού πλαισίου έκδοσης του εν λόγω ΕΕΣ, υπάρχουν σοβαρά και αποδεδειγμένα στοιχεία ότι θα συντρέξει πραγματικός κίνδυνος προσβολής του δικαιώματος του ενδιαφερομένου σε δίκαιη δίκη, το οποίο κατοχυρώνεται στον Χάρτη, όταν αυτός παραδοθεί στις πολωνικές αρχές. Απόφαση Openbaar Ministerie της 17ης Δεκεμβρίου 2020, C-354/20 PPU κ.λπ.
Το Δικαστήριο κήρυξε απαράδεκτες δύο αιτήσεις προδικαστικής αποφάσεως σχετικά με τα μέτρα με τα οποία θεσπίστηκε το 2017 στην Πολωνία σύστημα πειθαρχικής διαδικασίας για τους δικαστές. Υπογράμμισε, ωστόσο, ότι η υποβολή από εθνικό δικαστή προδικαστικού ερωτήματος το οποίο απορρίφθηκε ως απαράδεκτο δεν μπορεί να έχει ως συνέπεια την κίνηση πειθαρχικών διαδικασιών σε βάρος του. Το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι προσκρούουν στο δίκαιο της Ένωσης εθνικές διατάξεις που εκθέτουν τους εθνικούς δικαστές σε κίνδυνο πειθαρχικών διαδικασιών λόγω του ότι υπέβαλαν στο Δικαστήριο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως. Το να μη διατρέχουν οι εθνικοί δικαστές τον κίνδυνο πειθαρχικών διαδικασιών για τέτοιους λόγους αποτελεί, ειδικότερα, εγγύηση συμφυή με την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας. Απόφαση Miasto Łowicz και Prokurator Generalny της 26ης Μαρτίου 2020, C-558/18 και C-563/18
Πολιτική ασύλου
Η εντατικοποίηση των μεταναστευτικών ροών και η πολυπλοκότητα της διαχείρισης της υποδοχής των μεταναστών είχαν ως αποτέλεσμα να αποφανθεί το Δικαστήριο επί της συμβατότητας της νομοθεσίας ορισμένων κρατών μελών, η οποία διέπει τις διαδικασίες ασύλου, προς τις προστατευτικές διατάξεις που προβλέπει το δίκαιο της Ένωσης. Ο Χάρτης, η οδηγία για τις διαδικασίες, η οδηγία για την υποδοχή, η οδηγία για την επιστροφή και ο κανονισμός Δουβλίνο ΙΙΙ επιβάλλουν ορισμένες υποχρεώσεις στα κράτη μέλη, όπως για παράδειγμα τη διασφάλιση πραγματικής πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου.
Το 2020, το Δικαστήριο συνέχισε να παρέχει με τη νομολογία του συγκεκριμένες απαντήσεις όσον αφορά τον καθορισμό των προϋποθέσεων εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας, συμβιβάζοντας το δικαίωμα ασύλου με την προστασία της δημοσίας τάξης και των εννόμων συμφερόντων των κρατών μελών.
Ερωτηθέν από ουγγρικό δικαστήριο στο πλαίσιο επείγουσας προδικαστικής διαδικασίας, το Δικαστήριο έκρινε ότι η εγκατάσταση των αιτούντων άσυλο ή των υπηκόων τρίτων χωρών για τους οποίους έχει εκδοθεί απόφαση επιστροφής στη ζώνη διέλευσης του Röszke, στα ουγγροσερβικά σύνορα, έπρεπε να χαρακτηριστεί ως κράτηση. Αν, κατόπιν του δικαστικού ελέγχου της νομιμότητας της κράτησης αυτής, διαπιστωθεί ότι οι ενδιαφερόμενοι κρατήθηκαν χωρίς βάσιμο λόγο, το επιληφθέν δικαστήριο πρέπει να διατάξει την άμεση απόλυσή τους ή ενδεχομένως να λάβει εναλλακτικό σε σχέση με την κράτηση μέτρο. Απόφαση FMS κ.λπ. της 14ης Μαΐου 2020, C-924/19 PPU κ.λπ.
Επιπλέον, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η Ουγγαρία παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το δίκαιο της Ένωσης σχετικά με τις διαδικασίες παροχής διεθνούς προστασίας και την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών. Ειδικότερα, ο περιορισμός της πρόσβασης στη διαδικασία διεθνούς προστασίας, η παράνομη κράτηση των αιτούντων την προστασία αυτή σε ζώνες διέλευσης καθώς και η μεταφορά των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών σε παραμεθόρια ζώνη, χωρίς να τηρούνται οι εγγυήσεις που διέπουν τη διαδικασία επιστροφής, συνιστούν παραβίαση του δικαίου της Ένωσης. Απόφαση Επιτροπή κατά Ουγγαρίας της 17ης Δεκεμβρίου 2020, C-808/18
Στο πλαίσιο τριών προσφυγών λόγω παραβάσεως τις οποίες άσκησε η Επιτροπή κατά της Πολωνίας, της Ουγγαρίας και της Τσεχικής Δημοκρατίας, το Δικαστήριο έκρινε ότι τα τρία αυτά κράτη μέλη, αρνούμενα να συμμορφωθούν με τον προσωρινό μηχανισμό μετεγκατάστασης αιτούντων διεθνή προστασία, παρέβησαν τις υποχρεώσεις που υπέχουν από το δίκαιο της Ένωσης. Τα εν λόγω κράτη μέλη δεν δύνανται να επικαλεστούν ούτε την τήρηση της δημόσιας τάξης και τη διαφύλαξη της εσωτερικής ασφάλειας ούτε την υποτιθέμενη δυσλειτουργία του μηχανισμού μετεγκατάστασης προκειμένου να αποφύγουν, γενικώς, την εφαρμογή του μηχανισμού αυτού. Απόφαση Επιτροπή κατά Πολωνίας, Ουγγαρίας και Τσεχικής Δημοκρατίας της 2ας Απριλίου 2020, C-715/17 κ.λπ.
Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί στέρεα και συνεκτική βάση για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, ανεξάρτητα από τον τρόπο και το πλαίσιο της συλλογής τους (διαδικτυακές αγορές, τραπεζικά δάνεια, αναζήτηση εργασίας, αιτήσεις παροχής πληροφοριών από τις δημόσιες αρχές). Οι προστατευτικοί αυτοί κανόνες εφαρμόζονται σε φυσικά πρόσωπα και σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς που είναι εγκατεστημένοι εντός ή εκτός της Ένωσης, περιλαμβανομένων των εταιριών που προσφέρουν αγαθά ή υπηρεσίες, όπως η Facebook και η Amazon, εφόσον ζητούν ή χρησιμοποιούν περαιτέρω τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών της Ένωσης.
Το 2020, το Δικαστήριο εξέδωσε πολυάριθμες αποφάσεις σχετικά με τις ευθύνες που απορρέουν από τη συλλογή και την επεξεργασία των εν λόγω δεδομένων ιδίως από τις εθνικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών πληροφοριών.
Το Δικαστήριο κήρυξε άκυρη την απόφαση της Επιτροπής σχετικά με την επάρκεια του μηχανισμού προστασίας των προσωπικών δεδομένων που διαβιβάζονται στις Ηνωμένες Πολιτείες από την Ένωση (απόφαση «ασπίδα προστασίας της ιδιωτικής ζωής»). Η απόφαση αυτή εκδόθηκε κατόπιν της απόφασης Schrems του 2015 (C-362/14) με την οποία το Δικαστήριο είχε κηρύξει ανίσχυρη την απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώθηκε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εξασφάλιζαν ικανοποιητικό επίπεδο προστασίας των επίμαχων δεδομένων (απόφαση «ασφαλούς λιμένα»). Το Δικαστήριο προσήψε, μεταξύ άλλων, στην Επιτροπή ότι με τη νέα απόφασή της δεν περιόρισε στο απολύτως αναγκαίο την πρόσβαση στα δεδομένα αυτά και τη χρήση τους εκ μέρους των αμερικανικών δημοσίων αρχών, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών πληροφοριών. Απόφαση Schrems και Facebook Ireland της 16ης Ιουλίου 2020, C-311/18
Όσον αφορά την επεξεργασία δεδομένων, το Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι το δίκαιο της Ένωσης αντιτίθεται, κατ’ αρχήν, σε εθνική ρύθμιση η οποία επιβάλλει σε πάροχο υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών τη γενική και χωρίς διάκριση διαβίβαση σε δημόσιες αρχές ή τη διατήρηση των δεδομένων κίνησης και θέσης των χρηστών, με σκοπό την καταπολέμηση των αδικημάτων ή της εγκληματικότητας. Διευκρίνισε, ωστόσο, ότι ενδέχεται να υφίστανται εξαιρέσεις για την αντιμετώπιση σοβαρών απειλών κατά της εθνικής ασφάλειας, για την καταπολέμηση της βαριάς μορφής εγκληματικότητας ή για την πρόληψη σοβαρών απειλών κατά της δημόσιας ασφάλειας. Αποφάσεις Privacy International και La Quadrature du Net κ.λπ. της 6ης Οκτωβρίου 2020, C-623/17, C-511/18, C-512/18 και C-520/18
Τέλος, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η Ουγγαρία παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το δίκαιο της Ένωσης, καθόσον επέβαλε περιορισμούς στη χρηματοδότηση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών από πρόσωπα εγκατεστημένα εκτός της επικράτειάς της. Ειδικότερα, ουγγρικός νόμος επιβάλλει, επ’ απειλή κυρώσεων, υποχρεώσεις εγγραφής στο μητρώο, δήλωσης και δημοσιότητας σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που λαμβάνουν ενίσχυση από την αλλοδαπή υπερβαίνουσα ορισμένο ποσό. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι περιορισμοί αυτοί εισάγουν διακρίσεις και είναι αντίθετοι όχι μόνον προς την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων και την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι αλλά και προς τις αρχές του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (βλ. τμήμα «Ένωση η οποία βασίζεται στην αξία του ανθρώπου και στο κράτος δικαίου») και της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Απόφαση Επιτροπή κατά Ουγγαρίας της 18ης Ιουνίου 2020, C-78/18
Προστασία των καταναλωτών
Η προστασία των καταναλωτών αποτελεί σημαντική προτεραιότητα της Ένωσης. Η Ένωση συμβάλλει στην προώθηση της υγείας και της ασφάλειας των καταναλωτών, διασφαλίζει την εφαρμογή των κανόνων που τους προστατεύουν και προάγει την ενημέρωσή τους για τα δικαιώματα που διαθέτουν, ανεξάρτητα από τον τόπο όπου ζουν, ταξιδεύουν ή πραγματοποιούν τις αγορές τους στο έδαφος της Ένωσης.
Το 2020, το Δικαστήριο εξέδωσε πολυάριθμες αποφάσεις σχετικά με το περιεχόμενο των δικαιωμάτων των καταναλωτών.
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Προστατεύοντας τα δικαιώματα των καταναλωτών της Ένωσης
Βλ. βίντεο στο YouTube
Το Δικαστήριο ερμήνευσε για πρώτη φορά τον κανονισμό της Ένωσης με τον οποίο κατοχυρώνεται η «ουδετερότητα του διαδικτύου», σε δύο ουγγρικές υποθέσεις οι οποίες αφορούσαν εμπορικές πρακτικές συνιστάμενες, αφενός, στη χορήγηση προτιμησιακών τιμολογίων (αποκαλούμενων «μηδενικού τέλους») για τη χρήση ορισμένων «προνομιακών» εφαρμογών και, αφετέρου, στην παρεμπόδιση ή επιβράδυνση των λοιπών εφαρμογών. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι απαιτήσεις για την προστασία των δικαιωμάτων των χρηστών του διαδικτύου και για την άνευ διακρίσεων μεταχείριση της κίνησης δεδομένων αντιτίθενται σε τέτοιες πρακτικές. Απόφαση Telenor Magyarország Zrt της 15ης Σεπτεμβρίου 2020, C-807/18 κ.λπ.
Σε υποθέσεις που αφορούσαν επιπλωμένα ακίνητα που προτείνονταν προς εκμίσθωση στον ιστότοπο Airbnb, το Δικαστήριο έκρινε ότι εθνική ρύθμιση που εξαρτά από τη λήψη άδειας την κατ’ επανάληψη βραχυχρόνια εκμίσθωση οικιακού ακινήτου σε περιστασιακή πελατεία η οποία δεν εγκαθιστά σε αυτό την κατοικία της είναι σύμφωνη προς το δίκαιο της Ένωσης. Το Δικαστήριο έκρινε, ειδικότερα, ότι η καταπολέμηση του προβλήματος της ανεπάρκειας οικημάτων προοριζόμενων για μακροχρόνια μίσθωση συνιστά επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος που δικαιολογεί τέτοια ρύθμιση. Απόφαση Cali Apartments της 22ας Σεπτεμβρίου 2020, C-724/18 κ.λπ.
Όσον αφορά τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων που συνάπτονται με καταναλωτές, το Δικαστήριο έκρινε ότι, στις συμβάσεις ενυπόθηκου δανείου, η ρήτρα που προβλέπει την εφαρμογή κυμαινόμενου επιτοκίου βάσει δείκτη αναφοράς των εθνικών ταμιευτηρίων συνιστά καταχρηστική ρήτρα όταν δεν είναι σαφής και κατανοητή. Σε μια τέτοια περίπτωση, τα εθνικά δικαστήρια μπορούν να την αντικαταστήσουν με ρήτρα στηριζόμενη σε άλλα κριτήρια που προβλέπει η νομοθεσία, προκειμένου να αποφεύγονται ιδιαιτέρως δυσμενείς για τους καταναλωτές συνέπειες, όπως η κήρυξη της ακυρότητας της δανειακής σύμβασης. Απόφαση Gómez del Moral Guasch της 3ης Μαρτίου 2020, C-125/18
Το Δικαστήριο διευκρίνισε επίσης ότι, μολονότι εθνική ρύθμιση μπορεί να προβλέπει προθεσμία παραγραφής για την άσκηση από καταναλωτή αγωγής με αίτημα την επιστροφή των αχρεωστήτως καταβληθέντων, η προθεσμία αυτή δεν πρέπει να είναι λιγότερο ευνοϊκή από την προβλεπόμενη για παρόμοια ένδικα βοηθήματα ούτε να καθιστά αδύνατη ή υπερβολικά δυσχερή για τον καταναλωτή την άσκηση των δικαιωμάτων του. Απόφαση Raiffeisen Bank της 9ης Ιουλίου 2020, C-698/18 κ.λπ.
Όσον αφορά την επισήμανση καλλυντικού προϊόντος, το Δικαστήριο έκρινε ότι η ένδειξη της «λειτουργίας», η οποία πρέπει να αναγράφεται στον περιέκτη και στη συσκευασία του προϊόντος, πρέπει να ενημερώνει με σαφήνεια τον καταναλωτή για τη χρήση και τον τρόπο χρήσης του προϊόντος αυτού. Οι ενδείξεις που αφορούν τις ειδικές προφυλάξεις κατά τη χρήση του προϊόντος, τη λειτουργία του και τα συστατικά του δεν μπορούν, ειδικότερα, να αναγράφονται σε κατάλογο εταιρίας στον οποίο παραπέμπει το σύμβολο που εμφαίνεται στη συσκευασία ή τον περιέκτη και απεικονίζει χέρι με ανοιχτό βιβλίο. Απόφαση A.M. κατά E.M. της 17ης Δεκεμβρίου 2020, C-667/19
Όσον αφορά την προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος, το Δικαστήριο έκρινε ότι κατασκευαστής αυτοκινήτων δεν μπορεί να εγκαθιστά στα οχήματά του λογισμικό ικανό να νοθεύσει τα αποτελέσματα των δοκιμών έγκρισης τύπου όσον αφορά τις εκπομπές καυσαερίων. Οι καταναλωτές που υπέστησαν ζημία από την αγορά παρανόμως χειραγωγηθέντων οχημάτων μπορούν να ασκήσουν αγωγή κατά του κατασκευαστή αυτοκινήτων ενώπιον των δικαστηρίων των κρατών μελών όπου πωλήθηκαν τα οχήματα αυτά. Συγκεκριμένα, η ζημία του αγοραστή επέρχεται στο κράτος μέλος όπου αποκτά το όχημα έναντι τιμήματος υψηλότερου από την πραγματική του αξία. Απόφαση CLCV κ.λπ. της 17ης Δεκεμβρίου 2020, C-693/18 / Απόφαση Verein für Konsumenteninformation της 9ης Ιουλίου 2020, C-343/19
Η αποτελεσματικότερη προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος προκύπτει επίσης από την απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου με την οποία, αφενός, απορρίφθηκε η προσφυγή της PlasticsEurope, διεθνούς ένωσης η οποία εκπροσωπεί και προασπίζει τα συμφέροντα των επιχειρήσεων παραγωγής και εισαγωγής πλαστικών προϊόντων, και, αφετέρου, επικυρώθηκε η απόφαση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Χημικών Προϊόντων, κατά την οποία η δισφαινόλη Α υποβάλλεται σε αδειοδότηση ως ενδοκρινικός διαταράκτης ο οποίος μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Απόφαση PlasticsEurope της 16ης Δεκεμβρίου 2020, T-207/18
Δύο αποφάσεις του 2020 αφορούν την κατανάλωση κρέατος. Το Δικαστήριο έκρινε, σε μία από τις αποφάσεις αυτές, ότι το δίκαιο της Ένωσης δεν αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση που επιβάλλει την αναισθητοποίηση πριν από τη σφαγή των ζώων (βλ. τμήμα «Ένωση βασισμένη στην αξία του ανθρώπου και στο κράτος δικαίου»). Με τη δεύτερη απόφαση, το Γενικό Δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή που ασκήθηκε από δύο από τις σημαντικότερες εταιρίες παραγωγής και διανομής κρέατος παγκοσμίως, με αίτημα την ακύρωση κανονισμού συνεπεία του οποίου απαγορεύθηκε, για λόγους δημόσιας υγείας, η εξαγωγή προς την Ένωση συγκεκριμένων προϊόντων ζωικής προέλευσης. Εν προκειμένω, οι αρχές της Βραζιλίας δεν παρείχαν, για ορισμένες εθνικές εγκαταστάσεις, τις απαιτούμενες εντός της Ένωσης εγγυήσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας. Απόφαση Centraal Israëlitisch Consistorie van België της 17ης Δεκεμβρίου 2020, C-336/19 / Απόφαση BRF και SHB Comercio e Industria de Alimentos της 8ης Ιουλίου 2020, T-429/18
Αεροπορικές μεταφορές
Κατά το προηγούμενο έτος, το Δικαστήριο είχε την ευκαιρία να αναπτύξει περαιτέρω τη νομολογία του στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών. Ένα ζήτημα που επανέρχεται είναι η αποζημίωση των επιβατών σε μια σειρά διαφορετικών περιπτώσεων. Τα δικαιώματα των καταναλωτών στον τομέα αυτόν ενισχύονται χάρη στις διευκρινίσεις που παρέχει το Δικαστήριο.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι, σε περίπτωση ματαίωσης ή μεγάλης καθυστέρησης της πτήσης, επιβάτης αεροπορικής πτήσης μπορεί να αξιώσει την καταβολή της αποζημίωσης που προβλέπεται από το δίκαιο της Ένωσης στο εθνικό νόμισμα του τόπου κατοικίας του. Το δίκαιο της Ένωσης απαγορεύει την απόρριψη της σχετικής αγωγής για τον λόγο και μόνον ότι ο ενάγων εξέφρασε το αγωγικό αίτημα στο εθνικό νόμισμα. Ειδικότερα, η άρνηση μιας τέτοιας καταβολής δεν θα ήταν συμβατή προς την απαίτηση ευρείας ερμηνείας των δικαιωμάτων των επιβατών αεροπορικών μεταφορών καθώς και προς την αρχή της ίσης μεταχείρισης των ζημιωθέντων επιβατών. Απόφαση Delfly της 3ης Σεπτεμβρίου 2020, C-356/19
Μεταξύ της αεροπορικής εταιρίας TAP και ενός επιβάτη ανέκυψε ένδικη διαφορά σχετικά με την αποζημίωση του επιβάτη λόγω καθυστέρησης 24 περίπου ωρών σε πτήση από τη Fortaleza (Βραζιλία) στο Όσλο (Νορβηγία) μέσω Λισσαβώνας (Πορτογαλία). Η καθυστέρηση αυτή οφειλόταν στο γεγονός ότι, σε προηγούμενη πτήση, το αεροσκάφος που εκτέλεσε την πτήση Λισσαβώνα-Όσλο άλλαξε πορεία για να αποβιβαστεί επιβάτης ο οποίος είχε προβεί σε πράξεις σωματικής επίθεσης. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η ενοχλητική συμπεριφορά επιβάτη αεροπορικών μεταφορών μπορεί να απαλλάξει τον αερομεταφορέα από την υποχρέωσή του να καταβάλει αποζημίωση λόγω της ματαίωσης ή της μεγάλης καθυστέρησης της οικείας πτήσης ή μιας επόμενης πτήσης την οποία εκτελεί ο ίδιος με το ίδιο αεροσκάφος. Απόφαση Transportes Aéreos Portugueses της 11ης Ιουνίου 2020, C-74/19
Σε επιβάτη που είναι υπήκοος Καζακστάν απαγορεύθηκε στη Λάρνακα (Κύπρος) η επιβίβαση σε πτήση της ρουμανικής αεροπορικής εταιρίας Blue Air με προορισμό το Βουκουρέστι (Ρουμανία). Ως δικαιολόγηση για την εν λόγω άρνηση επιβίβασης προβλήθηκε ανεπάρκεια των ταξιδιωτικών εγγράφων. Ερωτηθέν από κυπριακό δικαστήριο, το Δικαστήριο απεφάνθη ότι δεν εναπόκειται στον αερομεταφορέα να αποδείξει ο ίδιος την ανεπάρκεια των εγγράφων αυτών και ότι, σε περίπτωση ένδικης αμφισβήτησης από τον επιβάτη, εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εκτιμήσει κατά πόσον η άρνηση επιβίβασης δικαιολογούνταν από σοβαρό λόγο. Σε αντίθετη περίπτωση, ο επιβάτης δικαιούται την αποζημίωση και την παροχή βοήθειας που προβλέπει το δίκαιο της Ένωσης. Απόφαση Blue Air της 30ής Απριλίου 2020, C-584/18
Η ιταλική αρχή ανταγωνισμού προσήψε στη Ryanair ότι δημοσίευσε στον ιστότοπό της τιμές για την παροχή υπηρεσιών αεροπορικής μεταφοράς στις οποίες δεν εμφανίζονταν, ήδη από την πρώτη τους ένδειξη, ορισμένα θεμελιώδη στοιχεία. Ερωτηθέν επ’ αυτού, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι αερομεταφορείς οφείλουν να αναγράφουν, κατά τη δημοσίευση των προσφορών τους στο διαδίκτυο και ήδη από την αρχική προσφορά, το ποσό του ΦΠΑ για τις πτήσεις εσωτερικού, τα έξοδα διαχείρισης για τις αγορές μέσω πιστωτικής κάρτας καθώς και τις χρεώσεις για τον διαδικτυακό έλεγχο των εισιτηρίων των επιβατών, των οποίων η καταβολή δεν μπορεί να αποφευχθεί ελλείψει εναλλακτικού τρόπου δωρεάν ελέγχου. Απόφαση Ryanair της 23ης Απριλίου 2020, C-28/19
Κατόπιν υποβολής προδικαστικού ερωτήματος από το εφετείο Ελσίνκι (Φινλανδία), το Δικαστήριο έκρινε ότι επιβάτης αεροπορικής μεταφοράς ο οποίος αποδέχθηκε τη μεταφορά με εναλλακτική πτήση, την οποία όφειλε να διασφαλίσει ο αερομεταφορέας κατόπιν της ματαίωσης της αρχικής πτήσης, δικαιούται αποζημίωση λόγω σημαντικής καθυστέρησης της εναλλακτικής πτήσης. Απόφαση Finnair της 12ης Μαρτίου 2020, C-832/18
Εργαζόμενοι και κοινωνική ασφάλιση
Προκειμένου να διευκολυνθεί η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και των οικογενειών τους, η Ευρωπαϊκή Ένωση συντονίζει τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης των κρατών μελών. Το δίκαιο της Ένωσης σέβεται τις αρμοδιότητες κάθε κράτους μέλους για την οργάνωση του οικείου συστήματος, εντούτοις, προς διασφάλιση ιδίως της αρχής της ίσης μεταχείρισης, επιδιώκει συγχρόνως την προσέγγιση, κατά τον μέγιστο βαθμό, των όρων εργασίας και απασχόλησης των αποσπασμένων εργαζομένων προς τους όρους εργασίας και απασχόλησης των εργαζομένων που απασχολούνται από επιχειρήσεις εγκατεστημένες στο κράτος μέλος υποδοχής. Ο σκοπός που επιδιώκει το δίκαιο της Ένωσης είναι η κατοχύρωση της καλύτερης προστασίας της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων.
Κάθε χρόνο, το Δικαστήριο καλείται σε πολλές υποθέσεις να ερμηνεύσει το δίκαιο της Ένωσης στον τομέα αυτόν. Το 2020 δεν αποτέλεσε εξαίρεση.
To Δικαστήριο και η εργασία – προστατεύοντας τα δικαιώματα των εργαζομένων
Βλ. βίντεο στο YouTube
Επιληφθέν ερωτήματος σχετικά με τα οικογενειακά επιδόματα που καταβάλλονται από το Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου, το Δικαστήριο έκρινε ότι κράτος μέλος που χορηγεί οικογενειακά επιδόματα σε όλα τα τέκνα που κατοικούν στο έδαφός του δεν μπορεί να αποκλείσει από το ευεργέτημα αυτό τα τέκνα του συζύγου μεθοριακού εργαζομένου με τα οποία ο εργαζόμενος αυτός δεν έχει σχέση ανιόντος προς κατιόντα αλλά τα οποία συντηρεί ο ίδιος. Πράγματι, ένα τέτοιο επίδομα, το οποίο συνιστά κοινωνικό πλεονέκτημα και παροχή κοινωνικής ασφάλισης, υπόκειται στην αρχή της ίσης μεταχείρισης που προβλέπεται υπέρ των μεθοριακών εργαζομένων και, εμμέσως, υπέρ των μελών της οικογενείας τους. Απόφαση Caisse pour l’avenir des enfants της 2ας Απριλίου 2020, C-802/18
Στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ ενός Γερμανού μαθητή, κατοίκου Γαλλίας, και του ομόσπονδου κράτους της Ρηνανίας-Παλατινάτου, όπου ο μαθητής αυτός φοιτά σε ίδρυμα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το Δικαστήριο έκρινε ότι το γεγονός ότι η επιστροφή των εξόδων σχολικής μεταφοράς εξαρτάται από τη διαμονή στο οικείο ομόσπονδο κράτος συνιστά έμμεση δυσμενή διάκριση εις βάρος των μεθοριακών εργαζομένων και της οικογένειάς τους, η οποία απαγορεύεται, κατ’ αρχήν, από το δίκαιο της Ένωσης. Στην περίπτωση της μεταφοράς μαθητών στο ομόσπονδο κράτος της Ρηνανίας-Παλατινάτου, μια τέτοια προϋπόθεση κατοικίας δεν δικαιολογείται από επιτακτικό λόγο γενικού συμφέροντος που ανάγεται στην οργάνωση του σχολικού συστήματος. Απόφαση Landkreis Südliche Weinstraße κατά PF κ.λπ. της 2ας Απριλίου 2020, C-830/18
Το Δικαστήριο απέρριψε τις προσφυγές που άσκησαν η Ουγγαρία και η Πολωνία για την ακύρωση της οδηγίας με την οποία ενισχύονται τα δικαιώματα των αποσπασμένων εργαζομένων. Επισήμανε ότι, λαμβανομένης ιδίως υπόψη της εξέλιξης της εσωτερικής αγοράς μετά τις διαδοχικές διευρύνσεις της Ένωσης, ο νομοθέτης της Ένωσης μπορούσε να προβεί σε επανεκτίμηση των συμφερόντων των επιχειρήσεων που απολαύουν της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών και των συμφερόντων των εργαζομένων τους που είναι αποσπασμένοι σε κράτος μέλος υποδοχής, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η εν λόγω ελεύθερη παροχή θα λειτουργεί με ισότιμους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων αυτών και των επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες στο κράτος μέλος υποδοχής. Αποφάσεις Ουγγαρία και Πολωνία κατά Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της 8ης Δεκεμβρίου 2020, C-620 και 626/18
Στο πλαίσιο υπόθεσης που αφορούσε ολλανδική επιχείρηση μεταφορών η οποία απασχολούσε οδηγούς γερμανικής και ουγγρικής καταγωγής, το Δικαστήριο έκρινε ότι η οδηγία σχετικά με την απόσπαση εργαζομένων εφαρμόζεται, κατ’ αρχήν, στις οδικές μεταφορές, και, ιδίως, στις διεθνείς. Κατά συνέπεια, οι συλλογικές συμβάσεις του κράτους μέλους υποδοχής εφαρμόζονται στους εργαζομένους που είναι αποσπασμένοι σε αυτό. Εντούτοις, το γεγονός ότι ένας οδηγός διεθνών οδικών μεταφορών, ο οποίος έχει τεθεί στη διάθεση επιχείρησης εγκατεστημένης στο κράτος μέλος υποδοχής, λαμβάνει τις συμφυείς με την αποστολή του οδηγίες και ξεκινά ή τερματίζει την εν λόγω αποστολή σε αυτό το κράτος μέλος δεν αρκεί, αφ’ εαυτού, για να θεωρηθεί ότι ο εν λόγω οδηγός αποσπάστηκε στο ως άνω κράτος μέλος. Απόφαση Federatie Nederlandse Vakbeweging της 1ης Δεκεμβρίου 2020, C-815/18
Η ισπανική αεροπορική εταιρία Vueling καταδικάστηκε ποινικώς για απάτη στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης στη Γαλλία, κατόπιν της υπαγωγής του ιπτάμενου προσωπικού της, το οποίο ήταν αποσπασμένο στον αερολιμένα Roissy-Charles De Gaulle, στην ισπανική και όχι στη γαλλική κοινωνική ασφάλιση. Κατά το Δικαστήριο, η αμετάκλητη αυτή διαπίστωση απάτης δεν μπορεί εντούτοις να δεσμεύσει τα γαλλικά πολιτικά δικαστήρια, στα οποία ασκούνται αγωγές αποζημίωσης, όταν, κατά παράβαση του δικαίου της Ένωσης, δεν προηγήθηκε διάλογος με τον ισπανικό φορέα προκειμένου να παρασχεθεί η δυνατότητα επανεξέτασης της δικογραφίας και ενδεχομένως ακύρωσης ή ανάκλησης των πιστοποιητικών που βεβαιώνουν την υπαγωγή των εργαζομένων στην ισπανική νομοθεσία. Απόφαση CRPNPAC και Vueling Airlines της 2ας Απριλίου 2020, C-370/17 κ.λπ.
Όσον αφορά το δικαίωμα ετήσιας άδειας μετ’ αποδοχών, το Δικαστήριο διευκρίνισε ότι ο παρανόμως απολυθείς εργαζόμενος, ο οποίος στη συνέχεια επαναπροσλήφθηκε στην παλαιά εργασία του, απολαύει του εν λόγω δικαιώματος για το χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο αυτών γεγονότων, έστω και αν, κατά το επίμαχο διάστημα, δεν παρέσχε πραγματική εργασία. Ωστόσο, στην περίπτωση που ο εργαζόμενος έχει απασχοληθεί σε άλλον εργοδότη κατά το ως άνω χρονικό διάστημα, μπορεί να προβάλει αξιώσεις σχετικές με την ετήσια άδεια μετ’ αποδοχών που αντιστοιχεί στο χρονικό διάστημα της απασχόλησής του αυτής μόνον έναντι του άλλου εργοδότη. Απόφαση Varhoven kasatsionen sad na Republika Bulgaria και Iccrea Banca της 25ης Ιουνίου 2020, C-762/18 κ.λπ.
Κρατικές ενισχύσεις
Τα ζητήματα που συνδέονται με τις κρατικές ενισχύσεις έχουν στρατηγικό και σύνθετο χαρακτήρα από απόψεως ερμηνείας και εφαρμογής των κανόνων του δικαίου της Ένωσης.
Το 2020, το Δικαστήριο και το Γενικό Δικαστήριο κλήθηκαν να αποφανθούν επί πράξεων που εμπίπτουν στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων, οι οποίες συνδέονται με βασικούς τομείς της οικονομίας των κρατών μελών. Οι υποθέσεις αυτές αντικατοπτρίζουν τις δυσχέρειες εφαρμογής των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων σε τομείς όπως η φορολογία, η ενεργειακή πολιτική, η προστασία του περιβάλλοντος ή η υποχρεωτική ασφάλιση υγείας.
Στο τεθέν από την Αυστρία ερώτημα σχετικά με το κατά πόσον η κρατική ενίσχυση που χορηγήθηκε για την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής Hinkley Point C στο Ηνωμένο Βασίλειο μπορούσε να εγκριθεί από την Επιτροπή με την αιτιολογία ότι προωθούσε την ανάπτυξη ορισμένων δραστηριοτήτων ή περιοχών, το Δικαστήριο έδωσε καταφατική απάντηση. Επισήμανε επίσης ότι, υπό την επιφύλαξη της τήρησης των κανόνων του δικαίου της Ένωσης στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ελεύθερο να καθορίσει τη σύνθεση του ενεργειακού του μείγματος. Απόφαση Αυστρία κατά Επιτροπής της 22ας Σεπτεμβρίου 2020, C-594/18 P
Το Δικαστήριο κλήθηκε επίσης να εξετάσει τη νομιμότητα της διάθεσης κρατικών πόρων σε δύο φορείς ασφάλισης υγείας που δραστηριοποιούνται υπό την εποπτεία των σλοβακικών αρχών στο πλαίσιο υποχρεωτικού συστήματος ασφάλισης υγείας. Διαπίστωσε ότι, παρά την ύπαρξη ορισμένου βαθμού ανταγωνισμού μεταξύ των διαφόρων φορέων, τόσο ιδιωτικών όσο και δημόσιων, που υπάγονται στο εν λόγω σύστημα, αυτό επιδίωκε κοινωνικό σκοπό και εφάρμοζε την αρχή της αλληλεγγύης. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε, επιβεβαιώνοντας έτσι την απόφαση της Επιτροπής, ότι η περίπτωση των δύο επίμαχων οργανισμών δεν ενέπιπτε στο πεδίο εφαρμογής των κανόνων του δικαίου της Ένωσης περί κρατικών ενισχύσεων. Απόφαση Επιτροπή και Σλοβακία κατά Dôvera zdravotná poistʼovňa της 11ης Ιουνίου 2020, C-262/18 P κ.λπ.
Επίσης, το Δικαστήριο εξέτασε τη φύση των ενισχύσεων που χορήγησε η Γαλλία, υπό μορφή ελαφρύνσεων όσον αφορά τις εισφορές μισθωτών, στους αλιείς και στους υδατοκαλλιεργητές που είχαν πληγεί από το ναυάγιο του πλοίου Erika και από σφοδρή κακοκαιρία το 1999. Διαπίστωσε ότι οι εν λόγω ελαφρύνσεις αφορούσαν επιβαρύνσεις που δεν βάρυναν τις επιχειρήσεις αλλά τους μισθωτούς εργαζομένους τους. Κατά συνέπεια, οι ελαφρύνσεις αυτές δεν παρείχαν κανένα πλεονέκτημα στις ως άνω επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα οι κανόνες της Ένωσης στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων, οι οποίοι αφορούν αποκλειστικά τις επιχειρήσεις, να μην τυγχάνουν εφαρμογής εν προκειμένω. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο ακύρωσε εν μέρει την απόφαση της Επιτροπής με την οποία διατασσόταν η Γαλλία να ανακτήσει τις ενισχύσεις. Απόφαση Ministre de l’Agriculture et de l’Alimentation κατά Compagnie des pêches de Saint-Malo της 17ης Σεπτεμβρίου 2020, C-212/19
Αντιθέτως, το Δικαστήριο υποχρέωσε την Ιταλία να καταβάλει κατ’ αποκοπήν ποσό ύψους 7,5 εκατομμυρίων ευρώ και ημερήσια χρηματική ποινή ύψους 80 000 ευρώ λόγω μη ανάκτησης ενισχύσεων, ανερχόμενων σε περίπου 13,7 εκατομμύρια ευρώ, οι οποίες χορηγήθηκαν παρανόμως υπέρ του ξενοδοχειακού κλάδου στη Σαρδηνία. Συγκεκριμένα, μολονότι το 2008 η Επιτροπή διέταξε την Ιταλία να ανακτήσει τις ενισχύσεις αυτές και το 2012 το Δικαστήριο διαπίστωσε σχετική παράβαση της Ιταλίας, το εν λόγω κράτος μέλος εξακολουθούσε να μην εκπληρώνει την υποχρέωσή του περί ανάκτησης. Κατόπιν αυτού, η Επιτροπή άσκησε δεύτερη προσφυγή λόγω παραβάσεως προκειμένου να επιβληθούν χρηματικές κυρώσεις στην Ιταλία, προσφυγή την οποία δέχθηκε το Δικαστήριο. Απόφαση Επιτροπή κατά Ιταλίας της 12ης Μαρτίου 2020, C-576/18
Το Γενικό Δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση της Επιτροπής σχετικά με τον χαρακτηρισμό των ιρλανδικών φορολογικών αποφάσεων προέγκρισης υπέρ της Apple ως παράνομης κρατικής ενίσχυσης. Κατά την Επιτροπή, η Ιρλανδία χορήγησε στην Apple περίπου 13 δισεκατομμύρια ευρώ ως παράνομα φορολογικά πλεονεκτήματα, τα οποία έπρεπε συνεπώς να ανακτήσει το κράτος μέλος από τον αποδέκτη τους. Εντούτοις, το Γενικό Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η Επιτροπή δεν μπόρεσε να αποδείξει επαρκώς ότι οι επίμαχες φορολογικές αποφάσεις προέγκρισης παρείχαν επιλεκτικό οικονομικό πλεονέκτημα στην Apple και συνιστούσαν κρατική ενίσχυση υπέρ αυτής. Απόφαση Iρλανδία κατά Επιτροπής και Apple Sales International της 15ης Ιουλίου 2020, T-778/16 και T-892/16
Ομοίως, το Γενικό Δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση της Επιτροπής με την οποία κηρύχθηκαν παράνομες οι ενισχύσεις που χορηγήθηκαν από την Αυτόνομη Περιφέρεια της Βαλένθια (Ισπανία) υπέρ των ισπανικών ποδοσφαιρικών συλλόγων Valencia CF και Elche CF. Κατά την Επιτροπή, οι ενισχύσεις αυτές είχαν τη μορφή εγγυήσεων υπέρ ενώσεων συνδεδεμένων με τους συλλόγους αυτούς, με σκοπό την κάλυψη των τραπεζικών δανείων που είχαν λάβει οι ενώσεις προκειμένου να συμμετάσχουν στις αυξήσεις κεφαλαίου των συλλόγων με τους οποίους συνδέονταν. Ωστόσο, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι η απόφαση της Επιτροπής ενείχε πλήθος προδήλων σφαλμάτων εκτίμησης όσον αφορά, ειδικότερα, τη διαπίστωση ότι δεν προσφερόταν στην αγορά αντίστοιχη προμήθεια εγγύησης. Αποφάσεις Valencia Club de Fútbol και Elche Club de Fútbol της 12ης Μαρτίου 2020, T-732/16 και T-901/16
Αντιθέτως, το Γενικό Δικαστήριο απέρριψε τις προσφυγές κατά της απόφασης με την οποία η Επιτροπή κήρυξε παράνομη την ενίσχυση που χορήγησε η Αυτόνομη Περιφέρεια της Σαρδηνίας σε πλείονες αεροπορικές εταιρίες που εξυπηρετούν τη Σαρδηνία. Η ενίσχυση αυτή, η οποία αποσκοπούσε στη βελτίωση της αεροπορικής εξυπηρέτησης της νήσου και στη διασφάλιση της προώθησής της ως τουριστικού προορισμού, είχε τεθεί στη διάθεση των δικαιούχων μέσω των φορέων εκμετάλλευσης των κυρίων αερολιμένων της Σαρδηνίας. Το Γενικό Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι η ενίσχυση δεν χορηγήθηκε στους εν λόγω φορείς εκμετάλλευσης, αλλά στις οικείες αεροπορικές εταιρίες, οι οποίες επομένως οφείλουν να την επιστρέψουν. Αποφάσεις Volotea, Germanwings και easyJet της 13ης Μαΐου 2020, T-607/17, T-716/17 και T-8/18
Το Γενικό Δικαστήριο επικύρωσε επίσης την απόφαση της Επιτροπής κατά την οποία το ισπανικό φορολογικό καθεστώς που εφαρμοζόταν σε ορισμένες συμφωνίες χρηματοδοτικής μίσθωσης συναφθείσες μεταξύ ναυπηγικών επιχειρήσεων και ομίλων οικονομικού σκοπού (ΟΟΣ) αποτελούσε, ως επενδυτικό όχημα που παρείχε τη δυνατότητα λήψης φορολογικών πλεονεκτημάτων, καθεστώς κρατικών ενισχύσεων υπέρ των μελών των οικείων ΟΟΣ. Κατά την Επιτροπή, το καθεστώς αυτό, στο πλαίσιο του οποίου μια ναυτιλιακή εταιρία δεν αγοράζει πλοίο απευθείας από ναυπηγική επιχείρηση αλλά μέσω ΟΟΣ, ήταν εν μέρει ασύμβατο προς την εσωτερική αγορά, καθόσον επέτρεπε στις ναυτιλιακές εταιρίες να αγοράζουν πλοία ναυπηγηθέντα από ισπανικές ναυπηγικές επιχειρήσεις με μείωση των τιμών κατά 20 έως 30 %. Απόφαση Ισπανία κατά Επιτροπής της 23ης Σεπτεμβρίου 2020, T-515/13 RENV κ.λπ.
Τέλος, το Γενικό Δικαστήριο επικύρωσε την απόφαση με την οποία η Επιτροπή διαπίστωσε ότι η απεριόριστη κρατική εγγύηση που χορήγησε η Γαλλία στον IFP Énergies nouvelles (IFPEN), γαλλικό δημόσιο οργανισμό επιφορτισμένο, μεταξύ άλλων, με καθήκοντα έρευνας και ανάπτυξης στους τομείς της ενέργειας, συνιστά εν μέρει κρατική ενίσχυση. Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι ο IFPEN και η Γαλλία δεν μπόρεσαν να ανατρέψουν το τεκμήριο ότι η χορήγηση μιας τέτοιας εγγύησης παρείχε στον αποδέκτη της οικονομικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών του. Απόφαση Γαλλία κατά Επιτροπής κ.λπ. της 5ης Οκτωβρίου 2020, T-479/11 RENV κ.λπ.
Ανταγωνισμός
Ο ελεύθερος ανταγωνισμός συμβάλλει στη βελτίωση της ευημερίας των πολιτών της Ένωσης, προσφέροντάς τους ευρύτερη επιλογή ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών σε ανταγωνιστικότερες τιμές. Προς επίτευξη του αποτελέσματος αυτού, η νομοθεσία της Ένωσης επικεντρώνεται στην αποτροπή των περιορισμών και των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού εντός της εσωτερικής αγοράς. Οι σημαντικότεροι κανόνες στον τομέα αυτόν καθιερώνονται από τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης: απαγορεύουν τόσο τις συμπράξεις που μπορούν να παρακωλύσουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό όσο και την κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης.
Το 2020, το Δικαστήριο και το Γενικό Δικαστήριο ερμήνευσαν και εφάρμοσαν τους κανόνες αυτούς σε πολυάριθμες υποθέσεις που αφορούσαν διαφορετικούς τομείς της οικονομίας.
Το Γενικό Δικαστήριο – Εξασφαλίζοντας την τήρηση του δικαίου της Ένωσης από τα θεσμικά όργανά της
Βλ. βίντεο στο YouTube
Το Γενικό Δικαστήριο ακύρωσε εν μέρει αποφάσεις της Επιτροπής περί διενέργειας ελέγχου κατόπιν υπονοιών της για αντίθετες προς τους κανόνες του ανταγωνισμού πρακτικές εκ μέρους διαφόρων γαλλικών επιχειρήσεων του τομέα της διανομής. Έκρινε ότι η Επιτροπή δεν είχε αποδείξει ότι διέθετε αρκούντως σοβαρές ενδείξεις οι οποίες να δικαιολογούν υπόνοιες περί ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με τις μελλοντικές εμπορικές στρατηγικές των οικείων επιχειρήσεων. Αποφάσεις Casino κ.λπ. της 5ης Οκτωβρίου 2020, T-249/17, T-254/17 και T-255/17
Το Γενικό Δικαστήριο επιβεβαίωσε την αποδειχθείσα από την Επιτροπή ύπαρξη σύμπραξης στην αγορά μικροκυκλωμάτων για κάρτες μεταξύ διαφόρων επιχειρήσεων που είχαν συντονίσει την πολιτική τιμών τους. Εντούτοις, το Γενικό Δικαστήριο μείωσε το πρόστιμο που επέβαλε η Επιτροπή, μεταξύ άλλων στην εταιρία Infineon, λαμβάνοντας υπόψη τον περιορισμένο αριθμό των αντίθετων προς τους κανόνες του ανταγωνισμού επαφών που είχε η εταιρία αυτή με τους ανταγωνιστές της καθώς και την ανεπάρκεια των αποδεικτικών στοιχείων όσον αφορά μία από τις επαφές της οποίας την ύπαρξη είχε δεχτεί η Επιτροπή. Απόφαση Infineon Technologies της 8ης Ιουλίου 2020, T-758/14 RENV
Για πρώτη φορά, το Γενικό Δικαστήριο κλήθηκε να αποφανθεί επί της νομιμότητας ρύθμισης θεσπισθείσας από διεθνή αθλητική ομοσπονδία. Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι η ρύθμιση της International Skating Union (Διεθνούς Ένωσης Παγοδρομίας) παρεμπόδιζε τον ελεύθερο ανταγωνισμό, καθόσον προέβλεπε κυρώσεις κατά των αθλητών που μετείχαν σε μη εγκεκριμένους από αυτήν αγώνες παγοδρομίας ταχύτητας. Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι οι περιορισμοί οι οποίοι απέρρεαν από το σύστημα προηγούμενης έγκρισης που προέβλεπε η επίμαχη ρύθμιση δεν μπορούσαν να δικαιολογηθούν από τον σκοπό της προστασίας της ακεραιότητας του αθλήματος. Απόφαση International Skating Union της 16ης Δεκεμβρίου 2020, T-93/18
Το Γενικό Δικαστήριο επικύρωσε την απόφαση της Επιτροπής με την οποία διαπιστώθηκε κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της Lietuvos geležinkeliai AB (LG), εθνικής εταιρίας σιδηροδρόμων της Λιθουανίας, στη λιθουανική αγορά σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών. Η LG είχε συνάψει σύμβαση για την παροχή σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών με την εταιρία Orlen, για τη μεταφορά πετρελαϊκών προϊόντων προς τη Δυτική Ευρώπη. Κατόπιν ένδικης διαφοράς με την LG, η Orlen εξέφρασε τη βούληση να αναθέσει τις μεταφορές αυτές στην εθνική εταιρία σιδηροδρόμων της Λεττονίας. Καθόσον η LG κατάργησε τη σιδηροδρομική γραμμή που συνέδεε τη Λεττονία με τον τόπο αναχώρησης των εμπορευμάτων που βρισκόταν στη Λιθουανία, εμπόδισε την ανταγωνιστική λεττονική επιχείρηση να συνάψει τη σύμβαση με την Orlen. Η εν λόγω συμπεριφορά κρίθηκε ότι αποτελούσε κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης. Απόφαση Lietuvos geležinkeliai AB της 18ης Νοεμβρίου 2020, T-814/17
Στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ εταιρίας που εκμεταλλεύεται ξενοδοχείο στη Γερμανία και της εταιρίας ολλανδικού δικαίου Booking.com BV η οποία εκμεταλλεύεται πλατφόρμα κρατήσεων καταλυμάτων, το Δικαστήριο, στο οποίο υπέβαλε προδικαστικό ερώτημα γερμανικό δικαστήριο, έκρινε ότι ξενοδοχείο που χρησιμοποιεί την πλατφόρμα Booking.com μπορεί να την εναγάγει ενώπιον δικαστηρίου του κράτους μέλους όπου είναι εγκατεστημένο, ζητώντας να παύσει τυχόν κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης. Η Booking.com υποστήριξε ότι η εναντίον της αγωγή έπρεπε να είχε ασκηθεί ενώπιον δικαστηρίου του κράτους μέλους στο οποίο βρίσκεται η έδρα της, άποψη την οποία δεν δέχθηκε το Δικαστήριο. Απόφαση Wikingerhof GmbH & Co. KG κατά Booking.com BV. της 24ης Νοεμβρίου 2020, C-59/19
Δεσπόζουσα θέση στην αγορά των ηλεκτρονικών επικοινωνιών και στην αγορά των μέσων ενημέρωσης μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την πολυφωνία της ενημέρωσης. Η εκτίμηση αυτή ενέπνευσε ιταλική ρύθμιση βάσει της οποίας απαγορευόταν στις επιχειρήσεις με μεγάλη ισχύ στην αγορά των ηλεκτρονικών επικοινωνιών να αποκτήσουν σημαντική οικονομική διάσταση στην αγορά των μέσων ενημέρωσης. Στο πλαίσιο εκστρατείας επιθετικής εξαγοράς μετοχών της ιταλικής εταιρίας Mediaset την οποία ξεκίνησε η γαλλική εταιρία Vivendi καθώς και στο πλαίσιο της επακόλουθης ένδικης διαδικασίας, το Δικαστήριο έκρινε εντούτοις ότι μια τέτοια ρύθμιση, όταν δεν είναι σε θέση να προστατεύσει την πολυφωνία της ενημέρωσης, συνιστά απαγορευμένο εμπόδιο στην ελευθερία εγκατάστασης. Απόφαση Vivendi SA της 3ης Σεπτεμβρίου 2020, C-719/18
Όσον αφορά τη συγκέντρωση επιχειρήσεων, το Γενικό Δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση της Επιτροπής περί μη έγκρισης του σχεδίου εξαγοράς της Telefónica UK από την Hutchison 3G UK. Έκρινε ότι η Επιτροπή δεν είχε αποδείξει ότι η εξαγορά αυτή θα προκαλούσε σημαντική παρακώλυση του αποτελεσματικού ανταγωνισμού στη βρετανική αγορά κινητής τηλεφωνίας. Το Γενικό Δικαστήριο επισήμανε επίσης ότι η Επιτροπή δεν είχε αποδείξει ότι η εν λόγω εξαγορά θα συνεπαγόταν αύξηση των τιμών των υπηρεσιών και μείωση της ποιότητάς τους. Απόφαση CK Telecoms UK Investments της 28ης Μαΐου 2020, T-399/16
Τραπεζικός τομέας και φορολογία
Οι κανόνες σχετικά με την εσωτερική αγορά («ενιαία αγορά») της Ένωσης καθιστούν δυνατή την ελεύθερη διάθεση αγαθών και υπηρεσιών στην αγορά της Ένωσης. Για να αποφεύγονται ιδίως οι στρεβλώσεις του ανταγωνισμού μεταξύ επιχειρήσεων, τα κράτη μέλη συμφώνησαν να εναρμονίσουν τους κανόνες τους σχετικά με τη φορολογία αγαθών και υπηρεσιών. Σε επίπεδο Ένωσης, ελήφθησαν επίσης μέτρα για να συντονιστούν σε ορισμένο βαθμό οι οικονομικές πολιτικές και οι κανόνες για τη φορολόγηση των εταιριών και των εισοδημάτων, προκειμένου να καταστούν δίκαιοι, αποτελεσματικοί και ευνοϊκοί για την ανάπτυξη. Εντούτοις, το ύψος των φόρων που καταβάλλουν οι ιδιώτες και ο τρόπος με τον οποίο δαπανώνται τα εισπραττόμενα βάσει των εν λόγω φόρων ποσά υπάγονται στην αρμοδιότητα των κρατών μελών.
Σε υπόθεση που αφορούσε την εταιρία Google Ireland, το Δικαστήριο έκρινε ότι είναι συμβατή με το δίκαιο της Ένωσης και, ειδικότερα, με την αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών η ουγγρική νομοθεσία δυνάμει της οποίας στους παρόχους διαφημιστικών υπηρεσιών που είναι εγκατεστημένοι σε άλλο κράτος μέλος επιβάλλεται υποχρέωση υποβολής δήλωσης, ενόψει της υπαγωγής τους στον ουγγρικό φόρο διαφημίσεων. Αντιθέτως, επισήμανε ότι η εν λόγω αρχή και η αρχή της αναλογικότητας αντιτίθενται σε ουγγρική ρύθμιση δυνάμει της οποίας επιβάλλονται στους παρόχους υπηρεσιών που δεν έχουν συμμορφωθεί προς την υποχρέωση υποβολής δήλωσης πρόστιμα που μπορούν να ανέλθουν, σε διάστημα μερικών ημερών, σε πολλά εκατομμύρια ευρώ. Απόφαση Google Ireland της 3ης Μαρτίου 2020, C-482/18
Σε άλλη ουγγρική υπόθεση, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι ειδικοί φόροι που επιβλήθηκαν στην Ουγγαρία επί του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων τηλεπικοινωνιών και των επιχειρήσεων του τομέα του λιανικού εμπορίου είναι συμβατοί με το δίκαιο της Ένωσης. Οι επιχειρήσεις αυτές, οι οποίες ανήκουν κατά πλειοψηφία σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα από άλλα κράτη μέλη, πραγματοποιούν τους υψηλότερους κύκλους εργασιών στις οικείες ουγγρικές αγορές και, επομένως, επιβαρύνονται κυρίως με αυτούς τους ειδικούς φόρους. Εντούτοις, το Δικαστήριο έκρινε ότι το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζει την οικονομική πραγματικότητα των εν λόγω αγορών και, ως εκ τούτου, δεν συνιστά δυσμενή διάκριση εις βάρος των ως άνω επιχειρήσεων. Αποφάσεις Vodafone Magyarország και Tesco-Global Áruházak της 3ης Μαρτίου 2020, C-75/18 και C-323/18
Το 2020, το Γενικό Δικαστήριο εξέδωσε τις τέσσερις πρώτες αποφάσεις του σχετικά με αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) περί επιβολής χρηματικών κυρώσεων στο πλαίσιο της προληπτικής εποπτείας των πιστωτικών ιδρυμάτων. Ειδικότερα, ακύρωσε εν μέρει τρεις αποφάσεις λόγω ανεπαρκούς αιτιολογίας. Συγκεκριμένα, έκρινε ότι δεν είχε δοθεί καμία διευκρίνιση όσον αφορά τη μεθοδολογία που εφάρμοσε η ΕΚΤ για τον καθορισμό του ύψους των επιβληθεισών κυρώσεων. Αποφάσεις VQ κατά ΕΚΤ της 8ης Ιουλίου 2020, T-203/18, T-576/18, T-577/18, T-578/18
Διανοητική ιδιοκτησία
Το Δικαστήριο και το Γενικό Δικαστήριο διασφαλίζουν την ερμηνεία και την εφαρμογή της νομοθεσίας που έχει θεσπίσει η Ένωση για την προστασία και την προάσπιση της διανοητικής ιδιοκτησίας (δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας, δίκαιο σημάτων, προστασία σχεδίων και υποδειγμάτων, δικαιώματα ευρεσιτεχνίας) με σκοπό τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
Το 2020, τα δύο δικαιοδοτικά όργανα της Ένωσης εξέδωσαν πολυάριθμες αποφάσεις στον τομέα αυτόν, διευκρινίζοντας τόσο τα όρια της ευθύνης για την προσβολή δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας όσο και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες προστατεύεται η διανοητική ιδιοκτησία, με ιδιαίτερη έμφαση, ως προς τα σήματα, στις έννοιες του «διακριτικού χαρακτήρα» και του «κινδύνου σύγχυσης».
Όσον αφορά την ευθύνη των προσώπων και των εταιριών για προσβολές των δικαιωμάτων που παρέχει σήμα της Ένωσης, το Δικαστήριο έκρινε ότι η απλή αποθήκευση από την Amazon, στην διαδικτυακή πλατφόρμα πωλήσεών της (Amazon-Marketplace), προϊόντων που προσβάλλουν δικαίωμα επί του σήματος δεν συνιστά προσβολή του δικαιώματος αυτού εκ μέρους της Amazon. Συγκεκριμένα, επιχείρηση η οποία αποθηκεύει, για λογαριασμό τρίτου πωλητή, προϊόντα παραποίησης/απομίμησης, χωρίς να γνωρίζει την προσβολή του δικαιώματος επί του σήματος, δεν προβαίνει η ίδια σε παράνομη χρήση του σήματος αυτού, εκτός αν επιδιώκει, όπως ο πωλητής, τον σκοπό της προσφοράς προς πώληση ή της εμπορίας τους. Απόφαση Coty Germany της 2ας Απριλίου 2020, C-567/18
Όσον αφορά τον διακριτικό χαρακτήρα που είναι απαραίτητος για την εγκυρότητα ενός σήματος, το Γενικό Δικαστήριο υπενθύμισε ότι ένα σχήμα του οποίου ζητείται η καταχώριση ως τρισδιάστατου σήματος στερείται τον χαρακτήρα αυτόν όταν δεν αποκλίνει σημαντικά από τα γενικώς ή συνήθως ισχύοντα στον οικείο τομέα. Στην περίπτωση κορδονιού υποδήματος, το Γενικό Δικαστήριο επισήμανε ότι ο νεωτερικός χαρακτήρας της μορφής του και η αρτιότητα του σχεδιασμού του δεν αρκούν, αφ’ εαυτών, για να συναχθεί η ύπαρξη διακριτικού χαρακτήρα. Πράγματι, η λειτουργία ενός σήματος είναι να δηλώνει την εμπορική προέλευση του προϊόντος και να παρέχει έτσι στους καταναλωτές τη δυνατότητα να συνδέουν ορισμένα προϊόντα με συγκεκριμένη επιχείρηση. Απόφαση Hickies της 5ης Φεβρουαρίου 2020, T-573/18
Στο ίδιο πνεύμα, αλλά στην περίπτωση εικονιστικού σήματος, το Γενικό Δικαστήριο επισήμανε ότι σχέδιο το οποίο απεικονίζει κεφαλή λιονταριού που περιβάλλεται από αλυσίδες αποτελεί διαδεδομένο και κοινό σχήμα για κουμπιά και κοσμήματα και, επομένως, δεν έχει διακριτικό χαρακτήρα ως προς τα προϊόντα αυτά. Αντιθέτως, σε άλλη υπόθεση το Γενικό Δικαστήριο προσήψε στο EUIPO ότι δεν έλαβε υπόψη ορισμένες αποδείξεις προκειμένου να εκτιμήσει τον αποκτηθέντα διά της χρήσης διακριτικό χαρακτήρα σήματος αποτελούμενου από σχέδιο σκακιέρας για τσάντες και αποσκευές. Αποφάσεις Pierre Balmain της 5ης Φεβρουαρίου 2020, T-331/19 και T-332/19 / Απόφαση Louis Vuitton Malletier της 10ης Ιουνίου 2020, T-105/19
Ένα λεκτικό σήμα δεν διαθέτει επίσης διακριτικό χαρακτήρα όταν περιορίζεται στην περιγραφή ενός χαρακτηριστικού τού προϊόντος για το οποίο ζητείται η καταχώρισή του. Το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι το λεκτικό σήμα WAVE για λαμπτήρες ενυδρείου μπορεί να έχει διακριτικό χαρακτήρα, δεδομένου ότι ο όρος «wave» δεν περιγράφει ένα χαρακτηριστικό των εν λόγω λαμπτήρων. Απόφαση Tetra GmbH της 23ης Σεπτεμβρίου 2020, T-869/19
Το Γενικό Δικαστήριο, ακριβώς υπό το πρίσμα τoυ ασθενούς διακριτικού χαρακτήρα δύο σημείων που αναπαριστούν ένα κόρνο για τον προσδιορισμό ταχυδρομικών υπηρεσιών, απέκλεισε τον κίνδυνο σύγχυσης μεταξύ τους. Η απεικόνιση ενός κόρνου σε συνήθως κίτρινο φόντο χρησιμοποιείται κατά παράδοση από τους εθνικούς ταχυδρομικούς οργανισμούς εντός της Ένωσης. Επομένως, το κοινό δεν συνδέει το κόρνο ή το κίτρινο χρώμα με συγκεκριμένη εταιρία αλλά, γενικότερα, με έναν απροσδιόριστο αριθμό εθνικών ταχυδρομικών οργανισμών. Απόφαση Deutsche Post της 11ης Νοεμβρίου 2020, T-25/20
Το Δικαστήριο, όσον αφορά και πάλι τον κίνδυνο σύγχυσης μεταξύ δύο σημάτων, κατατεθειμένων για αθλητικά είδη και ενδύματα, έκρινε ότι η φήμη του ποδοσφαιριστή Lionel Messi μπορεί να αντισταθμίσει κάθε κίνδυνο σύγχυσης μεταξύ του σήματός του MESSI και του προγενέστερου σήματος MASSI που ανήκει σε ισπανική εταιρία. Απόφαση Messi της 17ης Σεπτεμβρίου 2020, C-449/18 κ.λπ.
Σε άλλη υπόθεση που αφορούσε το ζήτημα της εκτίμησης του κινδύνου σύγχυσης, το Γενικό Δικαστήριο υπογράμμισε επίσης ότι η παρουσία του ίδιου όρου σε δύο σήματα (εν προκειμένω, του όρου «Teruel» στα σήματα AIRESANO BLACK El IBERICO DE TERUEL και JAMON DE TERUEL CONSEJO REGULADOR DE LA DENOMINACION DE ORIGEN) δεν αρκεί για να δημιουργηθεί κίνδυνος σύγχυσης. Απόφαση Consejo Regulador της 28ης Μαΐου 2020, T-696/18
Όσον αφορά το κριτήριο της ομοιότητας μεταξύ δύο σημάτων, το Γενικό Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το λεκτικό σήμα LOTTOLAND, κατατεθέν για βιομηχανικές υπηρεσίες, παρουσιάζει έντονη ομοιότητα με τα προγενέστερα εικονιστικά σήματα LOTTO, τα οποία έχουν κατατεθεί για τυχερά παίγνια. Εντούτοις, επισήμανε ότι δεν υφίσταται κανέναν σύνδεσμος μεταξύ τους, ιδίως λόγω του διαφορετικού χαρακτήρα των οικείων υπηρεσιών και των ενδιαφερόμενων κοινών. Λόγω αυτής της απουσίας συνδέσμου, με τη χρήση του σήματος LOTTOLAND δεν προσπορίζεται αθέμιτο όφελος από τον διακριτικό χαρακτήρα ή τη φήμη των προγενέστερων σημάτων, δεν υφίσταται δε ούτε κίνδυνος προσβολής τους. Απόφαση Lottoland της 11ης Νοεμβρίου 2020, T-820/19
Ενδέχεται ενίοτε σε διαφορά που αφορά διακριτικά σημεία να μην εμπλέκονται ιδιώτες ή επιχειρήσεις, αλλά κράτη μέλη, όπως στην περίπτωση που αφορούσε τη χρήση του όρου «Teran» για οινοποιήσιμη ποικιλία αμπέλου που καλλιεργείται στη Σλοβενία και στην Κροατία. Κατόπιν της προσχώρησης της Σλοβενίας στην Ένωση το 2004, η ονομασία αυτή αναγνωρίστηκε ως προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ). Το 2017, προβλέφθηκε βάσει κανονισμού ότι ο όρος «Teran» μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί, ήδη από την προσχώρηση της Κροατίας στην Ένωση το 2013, σε ορισμένους κροατικούς οίνους. Το Γενικό Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα της Σλοβενίας για την ακύρωση του κανονισμού αυτού, ο οποίος καθιστά δυνατή την ειρηνική συνύπαρξη των ΠΟΠ χωρίς να παραβιάζονται οι αρχές της ασφάλειας δικαίου και της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης. Απόφαση Σλοβενία κατά Επιτροπής της 9ης Σεπτεμβρίου 2020, T-626/17
Λειτουργία των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Στα δύο δικαιοδοτικά όργανα της Ένωσης εναπόκειται να εξακριβώνουν αν οι πράξεις (ή η παράλειψη έκδοσης ορισμένων πράξεων) των θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών της Ένωσης είναι σύμφωνες προς το δίκαιο της Ένωσης. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο και το Γενικό Δικαστήριο είναι εγγυητές της δικαστικής προστασίας των δικαιωμάτων των πολιτών, στο μέτρο που οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε επίπεδο Ένωσης αφορούν τους πολίτες άμεσα και ατομικά. Αντιθέτως, μόνον τα εθνικά δικαστήρια είναι αρμόδια να ελέγχουν τη νομιμότητα, υπό το πρίσμα του εθνικού δικαίου, των πράξεων των εθνικών αρχών.
Ο Ο. Junqueras i Vies, αντιπρόεδρος της Gobierno autonómico de Cataluña (Αυτόνομης Κυβέρνησης της Καταλονίας, Ισπανία), προσέφυγε επανειλημμένως ενώπιον των δικαστηρίων της Ένωσης σχετικά με την εκλογή του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2019. Η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων που άσκησε για την προστασία της βουλευτικής ασυλίας του απορρίφθηκε αρχικά από τον Αντιπρόεδρο του Γενικού Δικαστηρίου και στη συνέχεια από την Αντιπρόεδρο του Δικαστηρίου κατ’ αναίρεση. Περαιτέρω, το Γενικό Δικαστήριο απέρριψε ως απαράδεκτη την προσφυγή που ασκήθηκε με αίτημα την ακύρωση της απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με την οποία διαπιστώθηκε η χηρεία της έδρας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Συγκεκριμένα, το Γενικό Δικαστήριο δεν μπορούσε να αμφισβητήσει τις αποφάσεις των ισπανικών αρχών με τις οποίες κηρύχθηκαν, βάσει του εθνικού δικαίου, η έκπτωση του Ο. Junqueras i Vies από το αξίωμα του ευρωβουλευτή και η χηρεία της έδρας του. Διάταξη Junqueras i Vies της 3ης Μαρτίου 2020, T-24/20 R / Διάταξη Junqueras i Vies της 8ης Οκτωβρίου 2020, C-201/20 P(R) / Διάταξη Junqueras i Vies της 15ης Δεκεμβρίου 2020, T-24/20
Το Γενικό Δικαστήριο απέρριψε προσφυγή με αίτημα να αναγνωριστεί ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παρανόμως αρνήθηκε να εξαιρέσει τον Τσέχο Πρωθυπουργό, λόγω φερόμενης σύγκρουσης συμφερόντων του, από τις συνεδριάσεις του εν λόγω θεσμικού οργάνου σχετικά με την έγκριση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου της Ένωσης 2021/2027. Συγκεκριμένα, το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ότι μόνον τα κράτη μέλη είναι αρμόδια να ορίζουν το πρόσωπο, μεταξύ των αντίστοιχων αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεών τους, που τα εκπροσωπεί στις συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και να καθορίζουν τους λόγους που μπορούν να οδηγήσουν στην αδυναμία του προσώπου αυτού να τα εκπροσωπήσει στις συνεδριάσεις του ως άνω θεσμικού οργάνου. Διάταξη Wagenknecht της 17ης Ιουλίου 2020, T-715/19
Ο H. Shindler και άλλοι υπήκοοι του Ηνωμένου Βασιλείου διαμένουν επί μακρόν στην Ιταλία και στη Γαλλία. Για τον λόγο αυτόν δεν τους επετράπη να συμμετάσχουν ούτε στο δημοψήφισμα για το Brexit ούτε στις βουλευτικές εκλογές του 2017, αν και οι ψηφοφορίες αυτές ήταν καθοριστικές για τη διατήρηση της ιδιότητάς τους ως πολιτών της Ένωσης. Ως εκ τούτου, άσκησαν ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου προσφυγή με αίτημα να «διαπιστωθεί παράλειψη» της Επιτροπής συνιστάμενη στην «παράνομη παράλειψή της να διατηρήσει την ευρωπαϊκή ιθαγένεια των [εν λόγω υπηκόων]». Το Γενικό Δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή κρίνοντας ότι η Επιτροπή δεν είναι αρμόδια να εκδώσει δεσμευτική πράξη με σκοπό τη διατήρηση, κατόπιν της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ένωση, της ευρωπαϊκής ιθαγένειας ορισμένων υπηκόων του Ηνωμένου Βασιλείου. Διάταξη Shindler της 14ης Ιουλίου 2020, T-627/19
B | ΑΡΙΘΜΟΙ-ΚΛΕΙΔΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΔΟΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ
Το Δικαστήριο
Το Δικαστήριο ασχολείται κατά κύριο λόγο με:
αιτήσεις προδικαστικής απόφασης, τις οποίες υποβάλλουν τα εθνικά δικαστήρια όταν έχουν αμφιβολίες ως προς την ερμηνεία ή το κύρος μιας πράξης του δικαίου της Ένωσης. Το εθνικό δικαστήριο αναστέλλει τότε τη διαδικασία που διεξάγεται ενώπιόν του και απευθύνεται στο Δικαστήριο, το οποίο αποφαίνεται επί της ερμηνείας ή επί του κύρους των σχετικών διατάξεων. Άπαξ και διαφωτιστεί από την απόφαση που εκδίδει το Δικαστήριο, το εθνικό δικαστήριο μπορεί να επιλύσει τη διαφορά την οποία καλείται να διευθετήσει. Για τις περιπτώσεις όπου απαιτείται πολύ ταχεία απάντηση (για παράδειγμα, σε υποθέσεις ασύλου, συνοριακών ελέγχων, απαγωγής παιδιών κ.λπ.) προβλέπεται διαδικασία επείγουσας προδικαστικής παραπομπής («PPU»)·
αιτήσεις αναίρεσης, με τις οποίες προσβάλλονται αποφάσεις του Γενικού Δικαστηρίου και ζητείται από το Δικαστήριο να τις αναιρέσει·
προσφυγές, οι οποίες έχουν κυρίως ως αίτημα:
είτε να ακυρωθεί πράξη του δικαίου της Ένωσης («προσφυγή ακύρωσης»)·
είτε να διαπιστωθεί ότι κάποιο κράτος μέλος παραβίασε το δίκαιο της Ένωσης («προσφυγή λόγω παράβασης»). Αν το κράτος μέλος δεν συμμορφωθεί με δικαστική απόφαση με την οποία έχει διαπιστωθεί παράβασή του, μπορεί να ασκηθεί δεύτερη προσφυγή, η λεγόμενη προσφυγή για «διπλή παράβαση», και το Δικαστήριο μπορεί να του επιβάλει χρηματική ποινή·
αιτήσεις γνωμοδότησης, όταν πρέπει να διερευνηθεί κατά πόσον συνάδει με τις Συνθήκες μια συμφωνία την οποία προτίθεται να συνάψει η Ένωση με τρίτη χώρα ή με διεθνή οργανισμό. Η αίτηση αυτή μπορεί να υποβληθεί είτε από κράτος μέλος είτε από ευρωπαϊκό θεσμικό όργανο (το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο ή την Επιτροπή).
735 νέες υποθέσεις
Προδικαστικές παραπομπές:556 μεταξύ των οποίων 9 PPU
Κράτη μέλη με τις περισσότερες αιτήσεις προδικαστικής απόφασης: Γερμανία: 139 Αυστρία: 50 Ιταλία: 44 Πολωνία: 41 Βέλγιο: 36
37 προσφυγές μεταξύ των οποίων 18 προσφυγές λόγω παράβασης και 2 προσφυγές για «διπλή παράβαση»
131 αιτήσεις αναίρεσης αποφάσεων του Γενικού Δικαστηρίου
1 αίτηση γνωμοδότησης
8 αιτήσεις δικαστικής αρωγής
Περιπτώσεις στις οποίες διάδικος που αδυνατούσε να ανταποκριθεί στα δικαστικά έξοδα ζήτησε να τύχει δικαστικής αρωγής.
792 περατωθείσες υποθέσεις
534 αποφάσεις επί προδικαστικών παραπομπών
μεταξύ των οποίων 9 PPU
37 αποφάσεις επί προσφυγών
σε 26 περιπτώσεις διαπιστώθηκαν παραβάσεις 14 κρατών μελών
και σε 3 περιπτώσεις «διπλή παράβαση»
204 αποφάσεις επί αιτήσεων αναίρεσης αποφάσεων του Γενικού Δικαστηρίου
σε 40 περιπτώσεις αναιρέθηκε η απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου
Μέση διάρκεια των διαδικασιών 15,4 μήνες
Διαδικασίες επείγουσας προδικαστικής παραπομπής: 3,9 μήνες
1 045 εκκρεμείς υποθέσεις στις 31 Δεκεμβρίου 2020
Αντικείμενο των υποθέσεων
Γεωργία 26
Δίκαιο κοινωνικής ασφάλισης 56
Ελευθερίες κυκλοφορίας και εγκατάστασης, καθώς και ζητήματα εσωτερικής αγοράς 96
Κρατικές ενισχύσεις και ανταγωνισμός 104
Μεταφορές 86
Περιβάλλον 48
Πνευματική και βιομηχανική ιδιοκτησία 27
Προστασία των καταναλωτών 56
Τελωνειακή ένωση 24
Φορολογία 95
Χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης 119
Γενικό Δικαστήριο
Το Γενικό Δικαστήριο εκδικάζει, σε πρώτο βαθμό, προσφυγές που ασκούν τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα (εταιρίες, ενώσεις κ.λπ.) και τα κράτη μέλη κατά πράξεων των θεσμικών και λοιπών οργάνων ή οργανισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και αγωγές για την αποκατάσταση των ζημιών που προξενούν τα όργανα ή οι υπάλληλοί τους. Μεγάλο τμήμα των υποθέσεων αυτών είναι οικονομικού ενδιαφέροντος: διανοητική ιδιοκτησία (σήματα, σχέδια και υποδείγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης), ανταγωνισμός, κρατικές ενισχύσεις και εποπτεία του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού τομέα.
Το Γενικό Δικαστήριο είναι επίσης αρμόδιο να αποφαίνεται επί υπαλληλικών υποθέσεων στις διαφορές μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των υπαλλήλων της.
Κατά των αποφάσεων του Γενικού Δικαστηρίου μπορεί να ασκηθεί ενώπιον του Δικαστηρίου αναίρεση, η οποία περιορίζεται σε νομικά ζητήματα. Στις υποθέσεις που έχουν αποτελέσει αντικείμενο διπλού ελέγχου (από ανεξάρτητο τμήμα προσφυγών και στη συνέχεια από το Γενικό Δικαστήριο), το Δικαστήριο εγκρίνει την εξέταση της αίτησης αναιρέσεως μόνον όταν η αίτηση αυτή εγείρει σημαντικό ζήτημα για την ενότητα, τη συνοχή ή την εξέλιξη του δικαίου της Ένωσης.
847 νέες υποθέσεις
729 προσφυγές και αγωγές εκ των οποίων
69 σχετικές με τις κρατικές ενισχύσεις και τον ανταγωνισμό (περιλαμβανομένων 2 προσφυγών κρατών μελών
282 σχετικές με την πνευματική και βιομηχανική ιδιοκτησία
