Gerechtelijke werkzaamheden

Een regeling van het Vlaamse Gewest in België heeft tot gevolg dat het in Vlaanderen verplicht wordt om dieren voorafgaand aan de slacht te verdoven. Wegens de gevolgen van deze verplichting voor rituele slachtingen hebben joodse en islamitische organisaties vernietiging van die regeling gevorderd. Naar aanleiding van een vraag van een Belgische rechter heeft het Hof vastgesteld dat de Vlaamse regeling, die zich niet verzet tegen een verdoving die omkeerbaar is en niet tot de dood van het dier kan leiden, en niet verhindert dat producten in de handel worden gebracht van dieren die buiten het Vlaamse Gewest ritueel zijn geslacht, zorgt voor een rechtvaardig evenwicht tussen de door het Handvest gewaarborgde vrijheid van godsdienst en het in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) verankerde dierenwelzijn (zie het deel „Consumentenbescherming”). Arrest Centraal Israëlitisch Consistorie van België e.a.van 17 december 2020, C-336/19

In het kader van een beroep wegens niet-nakoming (zie blz. …) heeft het Hof geoordeeld dat de beperkingen die Hongarije had gesteld aan de financiering van maatschappelijke organisaties door personen die buiten deze lidstaat gevestigd zijn, onverenigbaar waren met het Unierecht. Die beperkingen waren volgens het Hof niet alleen in strijd met de verplichtingen die de in het VWEU gewaarborgde vrijheid van kapitaalverkeer voor de lidstaten meebrengt, maar ook met de verplichtingen die voor de lidstaten voortvloeien uit de bepalingen van het Handvest die betrekking hebben op de vrijheid van vereniging en op het recht op eerbiediging van het privéleven en het familie- en gezinsleven en het recht op bescherming van persoonsgegevens (zie het deel „Bescherming van persoonsgegevens”). Arrest Commission/Hongrie (Transparantie van verenigingen) van 18 juni 2020, C-78/18

In een andere niet-nakomingsprocedure tegen Hongarije heeft het Hof de nationale wet op het hoger onderwijs getoetst aan het Handvest. Die wet bepaalde dat buiten de Europese Economische Ruimte (EER) gevestigde hogeronderwijsinstellingen slechts een met een diploma afgesloten opleiding in Hongarije mochten verstrekken indien deze lidstaat een internationale overeenkomst had gesloten met de staat buiten de EER waarin de instelling gevestigd was, en die instelling onderwijsactiviteiten verrichtte in haar vestigingsstaat. Het Hof heeft benadrukt dat dergelijke voorwaarden op gespannen voet staan met de academische vrijheid, de vrijheid om hogeronderwijsinstellingen op te richten en de vrijheid van ondernemerschap. Arrest Commission/Hongrie (Hoger onderwijs) van 6 october 2020, C-66/18

Een prejudiciële spoedprocedure bij het Hof ging over het beginsel van gelijke behandeling van eigen onderdanen en burgers van de (EER). Het Hof heeft verklaard dat het Handvest van toepassing is wanneer een lidstaat (in dit geval Kroatië) zich moet uitspreken over een verzoek van een derde staat (in dit geval Rusland) tot uitlevering van een onderdaan van een andere derde staat die is aangesloten bij de Europese Vrijhandelsassociatie en partij is bij de EER Overeenkomst (IJsland). Dit betekent dat de lidstaat die het uitleveringsverzoek heeft ontvangen, moet nagaan of de betrokken onderdaan niet zal worden onderworpen aan de doodstraf, aan folteringen of aan andere onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen in de derde staat die het uitleveringsverzoek heeft ingediend. Arrest Ruska Federacija van 2 april 2020, C-897/19 PPU

In het kader van twee prejudiciële spoedprocedures over de structurele of fundamentele gebreken met betrekking tot de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in Polen heeft het Hof geoordeeld dat de tenuitvoerlegging van een door een Poolse rechter uitgevaardigd Europees aanhoudingsbevel (EAB) slechts mag worden geweigerd wanneer er, gelet op de individuele situatie van de betrokken persoon, de aard van het strafbare feit en de feitelijke context waarin het EAB is uitgevaardigd, zwaarwegende en op feiten berustende gronden bestaan om aan te nemen dat die persoon na zijn overlevering aan de Poolse autoriteiten een reëel gevaar zal lopen dat zijn door het Handvest gewaarborgde recht op een eerlijk proces wordt geschonden. Arrest Openbaar Ministerie van 17 december 2020, C-354/20 PPU e.a.

Het Hof heeft twee prejudiciële vragen over de Poolse regeling van 2017 inzake tuchtprocedures ten aanzien van rechters niet-ontvankelijk verklaard. Het heeft echter benadrukt dat het feit dat nationale rechters prejudiciële vragen hebben gesteld die niet-ontvankelijk blijken te zijn, geen reden mag zijn om tegen die rechters een tuchtprocedure te starten. Het Hof heeft in herinnering gebracht dat nationale bepalingen op grond waarvan nationale rechters kunnen worden blootgesteld aan tuchtprocedures omdat zij het Hof om een prejudiciële beslissing hebben verzocht, niet toelaatbaar zijn. Het is immers inherent aan de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht dat rechters niet om die reden mogen worden blootgesteld aan tuchtrechtelijke procedures of sancties. Arrest Miasto Łowicz en Prokurator Generalny van 26 maart 2020, C-558/18 et C-563/18

Het Hof heeft verder vastgesteld dat Hongarije niet heeft voldaan aan zijn verplichtingen die voortvloeien uit de Unierechtelijke bepalingen inzake procedures voor de toekenning van internationale bescherming en voor de terugkeer van illegaal verblijvende derdelanders. Als inbreuken op het Unierecht moeten met name worden beschouwd de beperking van de toegang tot de procedure voor internationale bescherming, de onrechtmatige bewaring van personen die om deze bescherming verzoeken in transitzones, en de teruggeleiding van illegaal verblijvende derdelanders naar een grensgebied zonder dat de aan een terugkeerprocedure verbonden waarborgen in acht worden genomen. Arrest Commission/Hongrie van 17 december 2020, C-808/18

In het kader van drie beroepen wegens niet-nakoming die de Commissie had ingesteld tegen Polen, Hongarije en Tsjechië, heeft het Hof geoordeeld dat deze drie lidstaten hun verplichtingen op grond van het Unierecht niet waren nagekomen door te weigeren zich te houden aan het tijdelijke herplaatsingsmechanisme voor aanvragers van internationale bescherming. Die lidstaten kunnen zich niet beroepen op de handhaving van de openbare orde, de bescherming van de binnenlandse veiligheid of de vermeende slechte werking van het herplaatsingsmechanisme om zich in het algemeen aan de toepassing van dit mechanisme te onttrekken. Arrest Commission/Pologne, Hongrie en République tchèque van 2 april 2020, C-715/17 e.a.

Wat de verwerking van persoonsgegevens betreft, heeft het Hof bevestigd dat het recht van de Unie zich in beginsel verzet tegen nationale regelingen waarbij in het kader van criminaliteitsbestrijding aan aanbieders van elektronische-communicatiediensten een verplichting wordt opgelegd tot algemene en ongedifferentieerde doorzending van de verkeers- en locatiegegevens van de gebruikers aan overheidsinstanties, of een verplichting tot algemene en ongedifferentieerde bewaring van die gegevens. Het Hof heeft echter gepreciseerd dat er uitzonderingen mogelijk zijn om het hoofd te bieden aan ernstige bedreigingen voor de nationale veiligheid, om zware criminaliteit te bestrijden of om ernstige bedreigingen voor de openbare veiligheid te voorkomen. Arresten Privacy International en La Quadrature du Net e.a. van 6 october 2020, C-623/17, C-511/18, C-512/18 et C-520/18.

Tot slot heeft het Hof vastgesteld dat Hongarije zijn Unierechtelijke verplichtingen niet was nagekomen door beperkingen te stellen aan de financiering van maatschappelijke organisaties door buiten zijn grondgebied gevestigde personen. Een Hongaarse wet legt namelijk, op straffe van sancties, registratie-, kennisgevings- en bekendmakingsverplichtingen op aan maatschappelijke organisaties die buitenlandse steun ontvangen die een bepaalde drempel overschrijdt. Het Hof heeft geoordeeld dat die beperkingen discriminerend zijn en niet alleen strijdig zijn met de vrijheid van kapitaalverkeer en de vrijheid van vereniging, maar ook met het recht op eerbiediging van het privéleven (zie het deel „Een Unie die is gegrondvest op de waarde van de mens en op de rechtsstaat”) en het recht op bescherming van persoonsgegevens. Arrest Commission/Hongrie van 18 juni 2020, C-78/18

In zaken over gemeubileerde woningen die via de website Airbnb te huur worden aangeboden, heeft het Hof geoordeeld dat een nationale regeling die een vergunning vereist voor de herhaalde kortstondige verhuur van woonruimte aan incidentele klanten die daar niet hun woonplaats kiezen, verenigbaar is met het Unierecht. Het Hof is namelijk van mening dat de bestrijding van het tekort aan woningen voor langdurige verhuur een dwingende reden van algemeen belang vormt die zo’n regeling rechtvaardigt. Arrest Cali Apartments van 22 september 2020, C-724/18 e.a.

Wat betreft oneerlijke voorwaarden in consumentenovereenkomsten heeft het Hof geoordeeld dat een clausule in een hypotheekovereenkomst die voorziet in de toepassing van een variabele rentevoet die gebaseerd is op een referentie-index van de nationale spaarbanken, oneerlijk is wanneer die niet duidelijk en begrijpelijk is. Als dat het geval is, mag de nationale rechter die clausule vervangen door een clausule die gebaseerd is op andere door de wet voorgeschreven criteria, om uiterst nadelige gevolgen voor de consument te vermijden, zoals de ontbinding van de hypotheekovereenkomst.Wat betreft oneerlijke voorwaarden in consumentenovereenkomsten heeft het Hof geoordeeld dat een clausule in een hypotheekovereenkomst die voorziet in de toepassing van een variabele rentevoet die gebaseerd is op een referentie-index van de nationale spaarbanken, oneerlijk is wanneer die niet duidelijk en begrijpelijk is. Als dat het geval is, mag de nationale rechter die clausule vervangen door een clausule die gebaseerd is op andere door de wet voorgeschreven criteria, om uiterst nadelige gevolgen voor de consument te vermijden, zoals de ontbinding van de hypotheekovereenkomst. Arrest Gómez del Moral Guasch van 3 maart 2020, C-125/18, C-125/18

Het Hof heeft ook duidelijk gemaakt dat een nationale regeling natuurlijk mag voorzien in een verjaringstermijn voor de door de consument in te stellen vordering tot terugbetaling, maar dat deze termijn niet ongunstiger mag zijn dan de termijn die voor soortgelijke nationale vorderingen geldt en het voor de consument niet onmogelijk of uiterst moeilijk mag maken om zijn rechten uit te oefenen. Arrest Raiffeisen Bank van 9 juli 2020, C-698/18 e.a.

Over de etikettering van een cosmetisch product heeft het Hof gezegd dat de verplichte aanduiding van de „functie” van het product op de verpakking de consument duidelijk over het gebruik en de wijze van gebruik van het product moet informeren. De aanduidingen die betrekking hebben op de bijzondere voorzorgen in verband met het gebruik van het cosmetische product, de functie van dit product en de ingrediënten ervan, kunnen niet worden vermeld in een bedrijfscatalogus waarnaar wordt verwezen met het symbool van een hand met een open boek dat op de verpakking van het product is aangebracht. Arrest A.M./E.M. van 17 december 2020, C-667/19

Inzake bescherming van de consument en het milieu heeft het Hof geoordeeld dat een autofabrikant in zijn voertuigen geen software mag inbouwen die de resultaten van de tijdens de goedkeuringsfase uitgevoerde controles op de uitstoot van verontreinigende gassen kan vervalsen. Consumenten die schade hebben geleden als gevolg van de aanschaf van onrechtmatig gemanipuleerde voertuigen, kunnen de autofabrikant dagvaarden voor de gerechten van de lidstaten waar die voertuigen aan hen zijn verkocht. De schade voor de koper treedt immers in in de lidstaat waar het voertuig is gekocht tegen een hogere prijs dan de werkelijke waarde ervan. Arrest CLCV e.a. van 17 december 2020, C-693/18 / Arrest Verein für Konsumenteninformation van 9 juli 2020, C-343/19

Een betere bescherming van de consument en het milieu vloeit ook voort uit een arrest van het Gerecht waarbij het beroep van PlasticsEurope, een organisatie die de belangen vertegenwoordigt en verdedigt van ondernemingen die kunststofproducten produceren en importeren, is verworpen en het besluit van het Europees Agentschap voor chemische stoffen om bisfenol A, als stof die hormoonontregelende eigenschappen bezit en waarschijnlijk ernstige gevolgen heeft voor het milieu, te onderwerpen aan de autorisatieprocedure, in stand is gelaten. Arrest PlasticsEurope van 16 december 2020, T-207/18

Twee arresten uit 2020 gaan over vleesconsumptie. In het ene arrest heeft het Hof geoordeeld dat het Unierecht zich niet verzet tegen een nationale regeling die voorschrijft dat dieren voorafgaand aan de slacht worden verdoofd (zie het deel „Een Unie die is gegrondvest op de waarde van de mens en op de rechtsstaat”). In het andere arrest heeft het Gerecht het beroep tot nietigverklaring verworpen dat twee van ’s werelds grootste vleesproducenten en -distributeurs hadden ingesteld tegen een verordening waarbij hun om redenen van volksgezondheid was verboden bepaalde producten van dierlijke oorsprong uit te voeren naar de Unie. De Braziliaanse autoriteiten boden namelijk voor bepaalde nationale inrichtingen niet de door de Unie verlangde garanties op het gebied van de volksgezondheid. Arrest Centraal Israëlitisch Consistorie van België van 17 december 2020, C-336/19 / Arrest BRF et SHB Comercio e Industria de Alimentos van 8 juli 2020, T-429/18

Tussen de luchtvaartmaatschappij TAP en een passagier was een geschil ontstaan over de vraag of die passagier recht had op compensatie wegens een vertraging bij aankomst van bijna 24 uur van een vlucht van Fortaleza (Brazilië) naar Oslo (Noorwegen) via Lissabon (Portugal). Die vertraging was te wijten aan het feit dat het vliegtuig dat de vlucht van Lissabon naar Oslo had uitgevoerd, tijdens een eerdere vlucht moest worden omgeleid om een passagier van boord te zetten die fysiek agressief gedrag had vertoond tegenover anderen. Het Hof heeft geoordeeld dat het storende gedrag van een vliegtuigpassagier ertoe kan leiden dat de vervoerder wordt vrijgesteld van zijn verplichting om compensatie te betalen wegens annulering of langdurige vertraging van de betrokken vlucht of van een volgende door hemzelf met hetzelfde vliegtuig uitgevoerde vlucht. Arrest Transportes Aéreos Portugueses van 11 juni 2020, C-74/19

Een passagier uit Kazachstan was in Larnaca (Cyprus) de toegang tot een vlucht van de Roemeense vliegtuigmaatschappij Blue Air naar Boekarest geweigerd omdat zijn reisdocumenten ontoereikend werden geacht. Naar aanleiding van vragen van een Cypriotische rechter heeft het Hof zich op het standpunt gesteld dat het niet aan de luchtvaartmaatschappij is om de ontoereikendheid van die documenten definitief vast te stellen en dat het dus, wanneer de passagier de instapweigering betwist, aan de nationale rechter moet worden overgelaten om te beoordelen of die weigering gebaseerd was op redelijke gronden. Wanneer dat niet het geval is, heeft de passagier recht op de compensatie en bijstand waarin het Unierecht voorziet. Arrest Blue Air van 30 april 2020, C-584/18

Ryanair had van de Italiaanse mededingingsautoriteit het verwijt gekregen dat zij op haar website prijzen van luchtdiensten had vermeld die niet al bij de eerste bekendmaking bepaalde essentiële elementen omvatten. Naar aanleiding van een vraag hierover heeft het Hof geoordeeld dat een luchtvaartmaatschappij meteen bij de eerste bekendmaking van haar prijzen op internet melding moet maken van het btw-bedrag voor nationale vluchten, de creditcardkosten en de incheckkosten wanneer er geen gratis incheckmogelijkheid wordt aangeboden als alternatief. Arrest Ryanair van 23 april 2020, C-28/19

Naar aanleiding van een vraag van het gerechtshof te Helsinki (Finland) heeft het Hof geoordeeld dat een vliegtuigpassagier die bij annulering van een vlucht een aan hem aangeboden andere vlucht heeft aanvaard, recht heeft op compensatie wegens langdurige vertraging van de andere vlucht wanneer de luchtvaartmaatschappij die deze vlucht heeft uitgevoerd, dezelfde is als de luchtvaartmaatschappij van de geannuleerde vlucht. Arrest Finnair van 12 maart 2020, C-832/18

In het kader van een geding tussen een in Frankrijk woonachtige Duitse leerling en de deelstaat Rijnland-Palts, waar die leerling op een middelbare school zit, heeft het Hof geoordeeld dat het feit dat de vergoeding van de kosten van leerlingenvervoer door een deelstaat afhankelijk is gesteld van de voorwaarde dat de leerling in die deelstaat woont, een in beginsel door het Unierecht verboden vorm van indirecte discriminatie van grensarbeiders en hun gezinsleden oplevert. In het geval van het leerlingenvervoer in de deelstaat Rijnland-Palts kan een dergelijke woonplaatsvoorwaarde niet worden gerechtvaardigd door een dwingende reden van algemeen belang die verband houdt met de organisatie van het schoolwezen. Arrest Landkreis Südliche Weinstraße/PF e.a. du 2 avril 2020, C-830/18

Het Hof heeft de door Hongarije en Polen ingestelde beroepen verworpen waarbij de nietigverklaring werd gevorderd van de richtlijn die de rechten van gedetacheerde werknemers versterkt. Het heeft verklaard dat, met name gelet op de wijze waarop de interne markt zich na de opeenvolgende uitbreidingen van de Unie heeft ontwikkeld, de Uniewetgever de belangen van ondernemingen die gebruikmaken van de vrijheid van dienstverrichting, en de belangen van hun naar een andere lidstaat gedetacheerde werknemers opnieuw mocht beoordelen om te waarborgen dat er in het kader van die vrijheid van dienstverrichting een gelijk speelveld geldt voor die ondernemingen en de ondernemingen die gevestigd zijn in de ontvangende lidstaat. Arrest Hongrie en Pologne/Parlement en Conseil van 8 december 2020, C-620 et 626/18

In het kader van een zaak over een Nederlands transportbedrijf dat chauffeurs uit Duitsland en Hongarije inzet, heeft het Hof geoordeeld dat de detacheringsrichtlijn in beginsel van toepassing is op het - met name internationale - wegvervoer. Dit betekent dat de in de ontvangende lidstaat geldende collectieve arbeidsovereenkomsten van toepassing zijn op de aldaar gedetacheerde werknemers. Het feit dat een chauffeur die werkzaam is in het internationaal vervoer en ter beschikking is gesteld van een in een andere lidstaat gevestigde onderneming, de instructies voor zijn opdrachten ontvangt en deze opdrachten begint of beëindigt in die andere lidstaat, is echter op zich ontoereikend om te stellen dat die chauffeur naar die lidstaat is gedetacheerd. Arrest Federatie Nederlandse Vakbeweging van 1 december 2020, C-815/18

De Spaanse luchtvaartmaatschappij Vueling is in Frankrijk strafrechtelijk veroordeeld voor sociale fraude omdat zij haar vliegend personeel dat gedetacheerd was op de luchthaven Roissy – Charles de Gaulle (Frankrijk), had aangesloten bij de Spaanse in plaats van bij de Franse sociale zekerheid. Het Hof is echter van mening dat de Franse civiele gerechten waarbij schadevorderingen zijn ingesteld, niet aan die definitieve vaststelling van fraude kunnen zijn gebonden wanneer die vaststelling, in strijd met het Unierecht, niet is voorafgegaan door een dialoog met de bevoegde Spaanse instantie op basis waarvan deze het dossier opnieuw heeft kunnen onderzoeken en eventueel de verklaringen waaruit bleek dat de werknemers aan de Spaanse wetgeving waren onderworpen, nietig heeft kunnen verklaren of heeft kunnen intrekken. Arrest CRPNPAC en Vueling Airlines van 2 april 2020, C-370/17 e.a.

Over jaarlijkse vakantie met behoud van loon heeft het Hof gezegd dat een werknemer die onrechtmatig is ontslagen en vervolgens opnieuw in dienst is genomen, recht heeft op die doorbetaalde vakantie voor de periode tussen die twee gebeurtenissen, ook al heeft hij tijdens deze periode geen daadwerkelijke arbeid verricht. Is de werknemer echter tijdens de betrokken periode elders gaan werken, dan zal hij zijn rechten op jaarlijkse vakantie met behoud van loon voor de periode waarin hij in die nieuwe baan werkzaam is geweest, uitsluitend kunnen doen gelden ten aanzien van de nieuwe werkgever. Arrest Varhoven kasatsionen sad na Republika Bulgaria et Iccrea Banca van 25 juni 2020, C-762/18 e.a.

Het Hof heeft ook de rechtmatigheid onderzocht van staatssteun die was verleend aan twee ziektekostenverzekeringsinstanties die onder toezicht van de Slowaakse autoriteiten opereren in het kader van een stelsel van verplichte ziektekostenverzekering. Het heeft vastgesteld dat ondanks het bestaan van enige concurrentie tussen de – zowel publieke als private – actoren die binnen dat verplichte ziektekostenverzekeringsstelsel actief zijn, dit stelsel een sociaal doel nastreeft en uitvoering geeft aan het solidariteitsbeginsel. Het Hof heeft dan ook geoordeeld dat de twee betrokken ziektekostenverzekeringsinstanties niet onder de Unierechtelijke staatssteunregels vielen, en daarmee het besluit van de Commissie bevestigd. Arrest Commission en Slovaquie/Dôvera zdravotná poistʼovňa van 11 juni 2020, C-262/18 P e.a.

Het Hof heeft zich ook gebogen over de aard van de steun die Frankrijk in de vorm van een verlichting van de werknemersbijdragen had toegekend aan de vissers en viskwekers die in 1999 waren getroffen door de schipbreuk van de tanker Erika en door hevige stormen. Het heeft vastgesteld dat die verlichting betrekking had op lasten die niet op de betrokken ondernemingen drukten, maar op de werknemers van die ondernemingen. Dit betekende volgens het Hof dat die verlichting die ondernemingen geen enkel voordeel verschafte, zodat de Unierechtelijke staatssteunregels, die uitsluitend gelden voor steun aan ondernemingen, niet op die situatie van toepassing waren. Het Hof heeft het besluit waarbij de Commissie Frankrijk had opgedragen om de betrokken steun terug te vorderen, dan ook deels ongeldig verklaard. Arrest Ministre de l'Agriculture et de l'Alimentation/Compagnie des pêches de Saint-Malo van 17 september 2020, C-212/19

Het Hof heeft daarentegen Italië veroordeeld tot betaling van een forfaitaire som van 7,5 miljoen EUR wegens het niet terugvorderen van ongeveer 13,7 miljoen EUR aan onrechtmatige steun die was verleend aan de hotelsector van Sardinië, en tot betaling van een dwangsom van 80 000 EUR per dag dat deze steun niet werd teruggevorderd. Hoewel de Commissie Italië in 2008 had opgedragen om die steun terug te vorderen, en het Hof in 2012 had vastgesteld dat Italië op dat punt in gebreke was gebleven, heeft deze lidstaat namelijk nog altijd niet aan zijn terugvorderingsplicht voldaan. De Commissie heeft dan ook een tweede beroep wegens niet-nakoming ingesteld om financiële sancties aan Italië te laten opleggen, dat door het Hof is toegewezen. Arrest Commission/Italie van 12 maart 2020, C-576/18

Het Gerecht heeft het besluit van de Commissie nietig verklaard waarbij Ierse tax rulings ten gunste van Apple als ongeoorloofde staatssteun waren aangemerkt. Volgens de Commissie had Ierland aan Apple fiscale voordelen toegekend voor een bedrag van ongeveer 13 miljard EUR, dat dus door die lidstaat van de begunstigde moest worden teruggevorderd. Volgens het Gerecht had de Commissie echter niet afdoende bewezen dat de betrokken tax rulings Apple een selectief voordeel opleverden en staatssteun ten gunste van deze onderneming vormden. Arrest Irlande/Commission et Apple Sales International van 15 juli 2020, T-778/16 et T-892/16

Het Gerecht heeft ook de nietigverklaring uitgesproken van het besluit van de Commissie waarbij de steun van de autonome regio Valencia (Spanje) ten gunste van de Spaanse voetbalclubs Valencia CF en Elche CF onrechtmatig was verklaard. Volgens de Commissie was die steun verleend in de vorm van garanties ten gunste van aan die clubs gelieerde organisaties, ter dekking van de kosten van de bankleningen die deze organisaties waren aangegaan om te kunnen deelnemen in de verhoging van het kapitaal van de club waaraan zij gelieerd waren. Het Gerecht was van oordeel dat het besluit van de Commissie meerdere onjuistheden vertoonde, met name met betrekking tot de vraag of op de markt vergelijkbare garanties hadden kunnen worden verkregen. Arrest Valencia Club de Fútbol en Elche Club de Fútbol van 12 maart 2020, T-732/16 et T-901/16

Daarentegen heeft het Gerecht de beroepen verworpen die strekten tot nietigverklaring van het besluit van de Commissie waarbij de steun van de autonome regio Sardinië ten gunste van verschillende luchtvaartmaatschappijen die vliegen op Sardinië, onrechtmatig was verklaard. Die steun, die was bedoeld om de luchtverbindingen van en naar het eiland te verbeteren en het eiland als toeristische bestemming te promoten, was aan de begunstigden ter beschikking gesteld via de exploitanten van de belangrijkste luchthavens op Sardinië. Het Gerecht heeft bevestigd dat de steun niet was verleend aan die exploitanten, maar aan de betrokken luchtvaartmaatschappijen, die de steun dus moeten terugbetalen. Arrest Volotea, Germanwings et easyJet van 13 mei 2020, T-607/17, T-716/17 en T-8/18

Het Gerecht heeft ook het besluit bevestigd waarin de Commissie had vastgesteld dat de Spaanse belastingregeling voor bepaalde door scheepswerven met economische samenwerkingsverbanden (ESV’s) gesloten leaseovereenkomsten, als investeringsinstrument om belastingvoordelen te genereren, een staatssteunregeling ten gunste van de leden van de ESV’s vormde. Volgens de Commissie was die regeling, in het kader waarvan een scheepvaartmaatschappij een schip niet rechtstreeks bij een scheepswerf koopt, maar via een ESV, gedeeltelijk onverenigbaar met de interne markt omdat zij het scheepvaartmaatschappijen mogelijk maakte om door Spaanse scheepswerven gebouwde schepen te kopen met een korting van 20 tot 30%. Arrest Espagne/Commission van 23 september 2020, T-515/13 RENV e.a.

Tot slot heeft het Gerecht het besluit bevestigd waarin de Commissie had vastgesteld dat de onbeperkte staatsgarantie die Frankrijk had verleend aan het IFP Énergies nouvelles (IFPEN), een Franse overheidsinstelling die met name belast is met onderzoek en ontwikkeling op energiegebied, voor een deel staatssteun vormde. Volgens het Gerecht waren het IFPEN en Frankrijk er niet in geslaagd het vermoeden te weerleggen dat een dergelijke garantie de begunstigde een economisch voordeel opleverde ten opzichte van zijn concurrenten. Arrest France/Commission e.a. van 5 october 2020, T-479/11 RENV e.a

Het Gerecht heeft het door de Commissie vastgestelde bestaan van een kartel op de markt van smartcardchips, in het kader waarvan verschillende ondernemingen hun prijsbeleid onderling hadden afgestemd, bevestigd. Het heeft echter de door de Commissie aan de onderneming Infineon opgelegde geldboete verlaagd, gelet op het beperkte aantal mededingingsbeperkende contacten dat deze onderneming had gehad met haar concurrenten, en op het feit dat één van de door de Commissie in aanmerking genomen contacten niet afdoende was bewezen. Arrest Infineon Technologies van 8 juli 2020, T-758/14 RENV

Het Gerecht heeft zich voor het eerst uitgesproken over de rechtmatigheid van een door een internationale sportbond vastgestelde regeling. Het heeft geoordeeld dat de regeling van de International Skating Union (ISU) de vrije mededinging belemmerde door te voorzien in sancties tegen atleten die deelnamen aan schaatswedstrijden waarvoor die schaatsbond geen toestemming had verleend. Volgens het Gerecht konden de beperkingen die voortvloeiden uit het systeem van voorafgaande toestemming waarin de betrokken regeling voorzag, niet worden gerechtvaardigd door het doel om de integriteit van de sport te beschermen. Arrest International Skating Union van 16 december 2020, T-93/18

Het Gerecht heeft het besluit van de Commissie bevestigd waarin was vastgesteld dat Lietuvos geležinkeliai AB (LG), de nationale spoorwegmaatschappij van Litouwen, misbruik had gemaakt van haar machtspositie op de Litouwse markt van het goederenvervoer per spoor. LG had met de onderneming Orlen een overeenkomst inzake goederenvervoer per spoor gesloten met het oog op het vervoer van olieproducten naar West-Europa. Na een geschil met LG had Orlen besloten om voor dat vervoer gebruik te gaan maken van de diensten van de Letse nationale spoorwegmaatschappij. Doordat LG de spoorlijn tussen de in Litouwen gelegen plaats van vertrek van de goederen en Letland had ontmanteld, had zij het voor haar Letse concurrent onmogelijk gemaakt de overeenkomst met Orlen te sluiten. Dat gedrag is als misbruik van machtspositie bestempeld. Arrest Lietuvos geležinkeliai AB van 18 november 2020, T-814/17

In het kader van een geding tussen een vennootschap die een hotel exploiteert in Duitsland en de vennootschap naar Nederlands recht Booking.com BV, die een platform voor het reserveren van accommodatie exploiteert, heeft de Duitse rechter zich tot het Hof gewend. Het Hof heeft geoordeeld dat een hotel dat gebruikmaakt van het platform Booking.com, bij een gerecht van zijn lidstaat van vestiging een zaak kan aanspannen tegen dat platform om een eventueel misbruik van machtspositie te doen beëindigen. Booking.com had betoogd dat zij moest worden gedagvaard voor een gerecht van de lidstaat waar zij is gevestigd, waarin het Hof dus niet is meegegaan. Arrest Wikingerhof GmbH & Co. KG/Booking.com BV. van 24 november 2020, C-59/19

Een machtspositie op de elektronische-communicatiemarkt én de mediamarkt kan een bedreiging vormen voor het pluralisme op informatiegebied. Die overweging lag aan de basis van een Italiaanse regeling waarbij het ondernemingen die al een aanmerkelijke marktmacht hadden in de elektronische-communicatiesector, werd verboden een aanzienlijke economische omvang te verwerven in de mediasector. In het kader van een rechtszaak over de vijandige overname van aandelen van de Italiaanse vennootschap Mediaset door de Franse vennootschap Vivendi en het daardoor ontstane geschil heeft het Hof echter geoordeeld dat zo’n regeling een verboden belemmering van de vrijheid van vestiging oplevert wanneer zij niet het pluralisme op informatiegebied beschermt. Arrest Vivendi SA van 3 september 2020, C-719/18

Op het gebied van concentraties van ondernemingen heeft het Gerecht het besluit nietig verklaard waarbij de Commissie had geweigerd in te stemmen met de voorgenomen overname van Telefónica UK door Hutchison 3G UK. Volgens het Gerecht had de Commissie niet aangetoond dat die overname zou leiden tot een significante belemmering van de daadwerkelijke mededinging op de Britse markt voor mobiele telefonie. Het Gerecht heeft ook opgemerkt dat de Commissie niet had aangetoond dat die overname zou leiden tot een verhoging van de prijzen van de diensten en tot een vermindering van de kwaliteit ervan. Arrest CK Telecoms UK Investments van 28 mei 2020, T-399/16

In een andere Hongaarse zaak heeft het Hof geoordeeld dat de bijzondere belasting die in Hongarije wordt geheven over de omzet van telecomoperatoren en van ondernemingen die actief zijn in de detailhandelssector, verenigbaar zijn met het Unierecht. Die belasting treft vooral ondernemingen die in handen zijn van natuurlijke of rechtspersonen uit andere lidstaten. Zij behalen op de betrokken Hongaarse markten de grootste omzet en dragen dus hoofdzakelijk die bijzondere belastingen. Volgens het Hof weerspiegelt die omstandigheid echter de economische realiteit op die markten en is er dus geen sprake van discriminatie van die ondernemingen. Arresten Vodafone Magyarország en Tesco-Global Áruházak van 3 maart 2020, C-75/18 et C-323/18

In 2020 heeft het Gerecht zijn eerste vier arresten gewezen over besluiten van de Europese Centrale Bank (ECB) tot oplegging van geldelijke sancties in het kader van het bedrijfseconomisch toezicht op kredietinstellingen. Het heeft drie besluiten gedeeltelijknietig verklaard wegens ontoereikende motivering. In die besluiten werd namelijk niet duidelijk gemaakt welke werkwijze de ECB had gehanteerd om de hoogte van de opgelegde sancties vast te stellen. Arresten VQ/BCE van 8 juli 2020, T-203/18,T-576/18,T-577/18,T-578/18

Met betrekking tot het onderscheidende vermogen waarvan de geldigheid van een merk afhankelijk is, heeft het Gerecht eraan herinnerd dat een vorm waarvoor een aanvraag tot inschrijving als driedimensionaal merk is ingediend, onderscheidend vermogen mist wanneer hij niet op significante wijze afwijkt van de norm of van wat in de betrokken sector gangbaar is. In het geval van een schoenveter rechtvaardigen volgens het Gerecht de nieuwe vorm en het mooie ontwerp ervan op zichzelf nog niet de conclusie dat er sprake is van onderscheidend vermogen. Een merk heeft namelijk als functie om de commerciële herkomst van het product aan te duiden en daarmee de consument in staat te stellen bepaalde producten in verband te brengen met een bepaalde onderneming. Arrest Hickies van 5 februari 2020, T-573/18

In dezelfde geest, maar dan in verband met een beeldmerk, heeft het Gerecht opgemerkt dat de figuur van een leeuwenkop omgeven door ringen die een ketting vormen veelvuldig en typisch wordt gebruikt voor knopen en sieraden, en voor die producten dus onderscheidend vermogen mist. In een andere zaak heeft het Gerecht daarentegen het Bureau voor intellectuele eigendom van de Europese Unie (EUIPO) verweten dat het bepaalde bewijzen had genegeerd bij de beoordeling van de vraag of een merk dat bestaat in een ruitmotief voor tassen en koffers, door het gebruik onderscheidend vermogen heeft verkregen. Arrest Pierre Balmain van 5 februari 2020, T-331/19 en T-332/19 / Arrest Louis Vuitton Malletier van 10 juni 2020, T-105/19

Een woordmerk mist eveneens onderscheidend vermogen wanneer het uitsluitend een kenmerk beschrijft van het product waarvoor de registratie wordt aangevraagd. Het Gerecht heeft geoordeeld dat het woordmerk WAVE voor aquariumverlichting onderscheidend vermogen kan hebben, aangezien het woord „wave” niet een kenmerk van die verlichting beschrijft. Arrest Tetra GmbH van 23 september 2020, T-869/19

Het is juist wegens het geringe onderscheidende vermogen van twee tekens die een hoorn afbeelden ter aanduiding van postdiensten, dat het Gerecht verwarringsgevaar tussen die tekens heeft uitgesloten. De afbeelding van een posthoorn tegen een veelal gele achtergrond wordt van oudsher door nationale postbedrijven in de Unie gebruikt. Het publiek zal de posthoorn of de kleur geel dus niet associëren met een bepaald bedrijf, maar meer in het algemeen met een onbepaald aantal nationale postbedrijven. Arrest Deutsche Post van 11 november 2020, T-25/20

Eveneens met betrekking tot het verwarringsgevaar tussen twee merken – in dit geval twee merken die waren gedeponeerd voor sportartikelen en kleding – heeft het Hof geoordeeld dat de bekendheid van de voetballer Lionel Messi elk gevaar voor verwarring tussen diens merk MESSI en het aan een Spaanse onderneming toebehorende oudere merk MASSI wegneemt. Arrest Messi van 17 september 2020, C-449/18 e.a.

In een andere zaak over de beoordeling van verwarringsgevaar heeft het Gerecht ook benadrukt dat het feit dat in twee merken dezelfde term voorkomt (in dit geval de term „Teruel” in de merken AIRESANO BLACK EL IBERICO DE TERUEL en JAMON DE TERUEL CONSEJO REGULADOR DE LA DENOMINACION DE ORIGEN), onvoldoende is om verwarringsgevaar te doen ontstaan. Arrest Consejo Regulador van 28 maart 2020, T-696/18

Met betrekking tot het criterium van overeenstemming tussen twee merken heeft het Gerecht vastgesteld dat het voor industriële diensten gedeponeerde woordmerk LOTTOLAND een sterke gelijkenis vertoont met de voor kansspelen gedeponeerde oudere beeldmerken LOTTO en lotto. Het Gerecht heeft echter opgemerkt dat er geen verband bestaat tussen de betrokken merken, met name omdat de betrokken diensten en ook het doelpubliek heel verschillend zijn. Wegens dat ontbrekend verband wordt door het gebruik van het merk LOTTOLAND geen ongerechtvaardigd voordeel getrokken uit of afbreuk gedaan aan het onderscheidende vermogen of de reputatie van de oudere merken. Arrest Lottoland van 11 november 2020, T-820/19

Soms staan in een rechtszaak over onderscheidende tekens geen particulieren of ondernemingen tegenover elkaar, maar lidstaten, zoals het geval was in de zaak die betrekking had op het gebruik van de term „Teran” voor een wijndruivenras dat wordt gekweekt in Slovenië en Kroatië. Na de toetreding van Slovenië tot de Unie in 2004 werd die benaming erkend als beschermde oorsprongsbenaming (BOB). In 2017 werd in een verordening bepaald dat de term „Teran” vanaf de toetreding van Kroatië tot de Unie in 2013 ook kon worden gebruikt voor bepaalde Kroatische wijnen. Het door Slovenië ingestelde beroep tot nietigverklaring van die verordening, die het mogelijk maakt dat BOB’s probleemloos naast elkaar bestaan zonder dat het rechtszekerheids- en het vertrouwensbeginsel worden geschonden, is door het Gerecht verworpen. Arrest Slovénie/Commission van 9 september 2020, T-626/17

Het Gerecht heeft een beroep verworpen dat ertoe diende om te laten vaststellen dat de Europese Raad op onwettige wijze had geweigerd de Tsjechische premier wegens een vermeend belangenconflict uit te sluiten van de bijeenkomsten van deze instelling over de vaststelling van het meerjarig financieel kader 2021/2027 van de Unie. Volgens het Gerecht zijn namelijk alleen de lidstaten bevoegd om te bepalen of zij zich op bijeenkomsten van de Europese Raad laten vertegenwoordigen door hun staatshoofd of door hun regeringsleider, en om de redenen vast te stellen die een van deze personen kunnen beletten om zijn lidstaat te vertegenwoordigen op die bijeenkomsten. Beschikking Wagenknecht van 17 juli 2020, T-715/19

Harry Shindler en andere staatsburgers van het Verenigd Koninkrijk wonen al geruime tijd in respectievelijk Italië en Frankrijk. Daarom mochten zij niet deelnemen aan het referendum over de brexit en aan de parlementsverkiezingen van 2017, ook al waren die stemmingen van doorslaggevend belang voor het behoud van hun hoedanigheid van Unieburger. Om die reden hebben zij bij het Gerecht een beroep ingesteld om te laten „vaststellen dat de Commissie nalatig was geweest” doordat zij „op onrechtmatige wijze had verzuimd om hun Europees burgerschap te beschermen”. Het Gerecht heeft het beroep verworpen omdat de Commissie niet bevoegd is om een bindende handeling vast te stellen tot behoud van het Europees burgerschap van bepaalde staatsburgers van het Verenigd Koninkrijk na de terugtrekking van dit land uit de Unie. Beschikking Shindler van 14 juli 2020, T-627/19