Gerechtelijke werkzaamheden

Een Duitse staatsburger is bij een Duitse rechter opgekomen tegen de weigering van de stad Wiesbaden om hem een nieuwe identiteitskaart zonder zijn vingerafdrukken te verstrekken. De Duitse rechter heeft het Hof van Justitie verzocht de geldigheid te onderzoeken van de Europese verordening die bepaalt dat identiteitskaarten twee vingerafdrukken moeten bevatten. Het Hof heeft geoordeeld dat deze verplichting, die haar rechtvaardiging vindt in de doelstelling om het vervaardigen van valse identiteitskaarten en het plegen van identiteitsfraude tegen te gaan, verenigbaar is met het grondrecht op eerbiediging van het privéleven en het grondrecht op bescherming van persoonsgegevens. Het Hof heeft de betrokken verordening niettemin ongeldig verklaard omdat zij op een onjuiste rechtsgrondslag berustte, zij het dat het heeft beslist dat de gevolgen van die verordening moeten worden gehandhaafd tot en met 31 december 2026 om de vaststelling van een nieuwe tekst mogelijk te maken. De verordening was namelijk ten onrechte gebaseerd op artikel 21, lid 2, VWEU (vrij verkeer voor burgers) in plaats van op artikel 77, lid 3, VWEU (ruimte van vrijheid, veiligheid en recht), dat eenparigheid van stemmen in de Raad vereist.

Arrest Landeshauptstadt Wiesbaden van 21 maart 2024 (C‑61/22)

Een persoon is in het kader van een strafonderzoek wegens meineed geregistreerd in het politiebestand van Bulgarije. Na te zijn veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van een jaar en die straf te hebben ondergaan, heeft hij verzocht om uit dat politiebestand te worden geschrapt. Volgens het Bulgaarse recht worden de betrokken gegevens gedurende onbepaalde tijd in dat bestand bewaard, namelijk tot de betrokkene overlijdt. De hoogste bestuursrechter van Bulgarije heeft zich tot het Hof van Justitie gewend met de vraag of die regeling verenigbaar is met het Unierecht. Het Hof heeft geantwoord dat een regeling op grond waarvan de biometrische en genetische gegevens van strafrechtelijk veroordeelde personen op algemene en ongedifferentieerde wijze worden bewaard totdat die personen overlijden, in strijd is met het Unierecht. De nationale regeling moet de verwerkingsverantwoordelijke verplichten om periodiek te evalueren of het nog steeds noodzakelijk is dat die gegevens worden bewaard, en aan de betrokken persoon het recht toekennen om te eisen dat zijn gegevens worden gewist indien dat niet meer het geval is.

Arrest Direktor na Glavna direktsia „Natsionalna politsia“ pri MVR – Sofia van 30 januari 2024 (C‑118/22)

In twee afzonderlijke arresten heeft het Hof van Justitie zeer belangrijke verduidelijkingen verschaft over de onderzoeksbevoegdheden van autoriteiten.

In een zaak over een Frans decreet dat tot doel heeft om werken waarop auteursrechten of naburige rechten rusten te beschermen tegen inbreuken op die rechten die online worden gepleegd, heeft het Hof duidelijk gemaakt dat de lidstaten internetproviders de verplichting mogen opleggen om te zorgen voor een algemene en ongedifferentieerde bewaring van IP-adressen teneinde de bevoegde overheidsinstantie in staat te stellen de persoon te identificeren die wordt verdacht van een strafbaar feit. Die bewaring mag het echter niet mogelijk maken om nauwkeurige conclusies te trekken over het privéleven van de betrokken persoon. Dit betekent dat de gegevens op zodanige wijze moeten worden bewaard dat een daadwerkelijk volledige scheiding van de verschillende categorieën bewaarde gegevens wordt gegarandeerd. In atypische situaties, wanneer de specifieke kenmerken van een nationale procedure het mogelijk maken om door het koppelen van de verzamelde gegevens en informatie nauwkeurige conclusies te trekken over het privéleven van de betrokken persoon, moet de toegang tot die gegevens en die informatie worden onderworpen aan voorafgaande toetsing door een rechterlijke instantie of een onafhankelijk bestuursorgaan.

Arrest La Quadrature du Net II van 30 april 2024 (C‑470/21)

In een Oostenrijkse zaak had de politie getracht de mobiele telefoon te ontgrendelen van de geadresseerde van een pakketje dat cannabis bevatte. Naar aanleiding van de vraag of die handelwijze verenigbaar was met een richtlijn voor de bescherming van persoonsgegevens die door de politie en door rechterlijke autoriteiten worden gebruikt, heeft het Hof van Justitie geoordeeld dat niet alleen de bestrijding van zware criminaliteit de toegang tot de in een mobiele telefoon opgeslagen gegevens kan rechtvaardigen. Anders zou er namelijk sprake zijn van een risico van straffeloosheid voor strafbare feiten in het algemeen en dus van een risico voor de totstandbrenging van een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht binnen de Unie. Een dergelijke toegang, die een ernstige inmenging vormt in het recht van de betrokkene op bescherming van zijn persoonsgegevens, moet echter afhankelijk worden gesteld van voorafgaande toestemming van een rechter of een onafhankelijk bestuursorgaan, en bovendien evenredig zijn. Daarnaast moet de nationale wetgever bepalen met welke elementen rekening moet worden gehouden voor een dergelijke toegang, zoals de aard van de betrokken strafbare feiten, en moet de eigenaar van de telefoon op de hoogte worden gebracht zodra het onderzoek daardoor niet langer wordt geschaad.

Arrest Bezirkshauptmannschaft Landeck van 4 oktober 2024 (C‑548/21)

Nadat een ambtenaar van de Italiaanse gemeente Copertino ontslag had genomen om met vervroegd pensioen te gaan, heeft hij verzocht om een financiële vergoeding voor zijn niet-opgenomen vakantiedagen. Volgens de Italiaanse wetgeving hebben werknemers in overheidsdienst echter geen recht op een dergelijke vergoeding. Het Hof van Justitie heeft in antwoord op een vraag over de uitlegging van de arbeidstijdenrichtlijn bevestigd dat een werknemer recht heeft op een financiële vergoeding indien hij niet al zijn vakantiedagen heeft opgenomen vóór het einde van zijn dienstverband, zelfs wanneer hij vrijwillig is opgestapt. Economische overwegingen, zoals beheersing van de overheidsuitgaven, zijn geen geldige reden om een werknemer dat recht te ontzeggen. Dit kan echter anders zijn indien de werknemer welbewust zijn vakantiedagen niet heeft opgenomen en indien de werkgever hem voldoende heeft geïnformeerd over het risico van het vervallen van vakantiedagen en hem heeft aangemoedigd om vakantie op te nemen.

Arrest Comune di Copertino van 18 januari 2024 (C‑218/22)

De Europese Commissie heeft Tsjechië en Polen voor het Hof van Justitie gedaagd omdat deze lidstaten het recht om lid te worden van een politieke partij voorbehouden aan eigen onderdanen. Volgens de Commissie bevinden Unieburgers die in deze twee lidstaten verblijven maar de nationaliteit ervan niet bezitten, zich daardoor in een minder gunstige positie als het gaat om de mogelijkheid om te worden verkozen bij gemeenteraadsverkiezingen en Europese verkiezingen. Het Hof heeft de Commissie in het gelijk gesteld en geoordeeld dat Tsjechië en Polen hun verplichtingen krachtens de Verdragen niet zijn nagekomen. Om hun electorale rechten naar behoren te kunnen uitoefenen, moeten Unieburgers die in een lidstaat verblijven waarvan zij de nationaliteit niet bezitten, namelijk gelijke toegang hebben tot de middelen waarover onderdanen van die staat beschikken, zoals het lidmaatschap van een politieke partij. Volgens het Hof kan het verschil in behandeling niet worden gerechtvaardigd door redenen die verband houden met de eerbiediging van de nationale identiteit van Polen of Tsjechië.

Arresten Commissie/Tsjechië en Commissie/Polen van 19 november 2024 (C‑808/21 en C‑814/21)

Een Duitse consumentenorganisatie heeft voor een Duitse rechter de wijze aangevochten waarop de supermarktketen Aldi Süd in reclameboodschappen prijsverlagingen presenteert. Volgens die organisatie mag Aldi Süd een prijsverlaging niet berekenen op basis van de prijs die onmiddellijk voorafgaand aan de aanbieding gold, maar moet zij overeenkomstig het Unierecht bij die berekening uitgaan van de laagste prijs die in de 30 dagen voorafgaand aan de aanbieding werd gevraagd. Naar aanleiding van prejudiciële vragen van de aangezochte Duitse rechter heeft het Hof van Justitie bevestigd dat een in reclame aangekondigde prijsverlaging moet worden berekend op basis van de laagste prijs in de afgelopen 30 dagen. Op die manier wordt voorkomen dat handelaren de consument misleiden door vóór de aankondiging van een prijsverlaging de prijs te verhogen en aldus nepaanbiedingen te tonen.

Arrest Aldi Süd van 26 september 2024 (C‑330/23)

Een Europese richtlijn verbiedt sinds 2019 het in de handel brengen van producten die zijn vervaardigd uit oxo-degradeerbare kunststoffen, die via oxidatie afbreken. Britse ondernemingen die een pro-oxidatieadditief produceren dat er volgens hen voor zorgt dat kunststoffen sneller biologisch afbreken dan oxo-degradeerbare kunststoffen, hebben bij het Gerecht van de Europese Unie een beroep ingesteld tot vergoeding van de schade die zij stelden te hebben geleden als gevolg van het feit dat het verbod op het in de handel brengen van oxo-degradeerbare kunststoffen ook geldt voor kunststoffen die zij als „oxo-biologisch afbreekbaar” omschrijven. Het Gerecht heeft het beroep verworpen op grond van de overweging dat de Europese wetgever geen kennelijke beoordelingsfout heeft gemaakt. Uit wetenschappelijke studies blijkt namelijk dat kunststoffen die een pro-oxidatieadditief bevatten, niet of nauwelijks afbreken. Bovendien zijn dergelijke kunststoffen ongeschikt voor compostering. Tot slot blijkt de recycling ervan problematisch te zijn, omdat de momenteel beschikbare technologieën niet in staat zijn om kunststoffen met een pro-oxidatieadditief te identificeren en te scheiden van conventionele kunststoffen.

Arrest Symphony Environmental Technologies en Symphony Environmental/Parlement e.a. van 31 januari 2024 (T‑745/20)

Een Italiaanse wet heeft aan niet in Italië gevestigde aanbieders van onlinediensten, zoals Airbnb, Expedia, Google en Amazon, administratieve verplichtingen opgelegd met het uitdrukkelijke doel de effectieve toepassing van het Unierecht te verzekeren. Zo moeten die dienstverrichters zich inschrijven in een speciaal register, economische rapporten overleggen en financiële bijdragen betalen. Naar aanleiding van prejudiciële vragen van een Italiaanse rechter heeft het Hof van Justitie geoordeeld dat die maatregelen in strijd zijn met het Unierecht. Het heeft in herinnering gebracht dat aanbieders van onlinediensten primair onderworpen zijn aan de wetgeving van de lidstaat waar zij zijn gevestigd, in dit geval Ierland of Luxemburg. Andere lidstaten waar zij actief zijn, zoals Italië, zijn gebonden aan het beginsel van wederzijdse erkenning en mogen in het algemeen geen aanvullende verplichtingen opleggen die het vrije verkeer van de betrokken diensten kunnen beperken.

Arresten Airbnb Ireland en Amazon Services Europe (gevoegde zaken C‑662/22 en C‑667/22), Expedia (C‑663/22), Google Ireland en Eg Vacation Rentals Ireland (gevoegde zaken C‑664/22 en C‑666/22) en Amazon Services Europe (C‑665/22) van 30 mei 2024

Bytedance Ltd is een vennootschap die via haar dochterondernemingen het socialemediaplatform TikTok exploiteert. De Commissie heeft Bytedance overeenkomstig de T‑1077/23)

Het project voor de vaste verbinding over de Fehmarnbelt voorziet in de aanleg van een tunnel onder de Oostzee tussen Rødby op het eiland Lolland in Denemarken en Puttgarden in Duitsland. Het Deense staatsbedrijf Femern A/S is verantwoordelijk voor de financiering, de aanleg en de exploitatie van de verbinding. De Commissie heeft beslist dat de door Denemarken aan Femern A/S toegekende financiële maatregelen staatssteun vormen, die echter verenigbaar is met de interne markt. Denemarken en twee veerdienstmaatschappijen, Scandlines Danmark en Scandlines Deutschland, hebben het Gerecht van de Europese Unie verzocht dat besluit van de Commissie nietig te verklaren. Het Gerecht heeft hun beroepen verworpen op grond van de overweging dat het aan Femern A/S toegekende selectieve voordeel haar positie op de markt voor vervoersdiensten weliswaar versterkt ten opzichte van die van andere ondernemingen die op deze markt actief zijn, en het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt, maar dat het project voor de vaste verbinding van gemeenschappelijk Europees belang is, aangezien het een belangrijke bijdrage levert aan de verwezenlijking van de doelstellingen van het vervoersbeleid van de Unie.

Arresten Scandlines Danmark en Scandlines Deutschland/Commissie, Denemarken/Commissie en Scandlines Danmark en Scandlines Deutschland/Commissie van 28 februari 2024 (T‑7/19, T‑364/20 en T‑390/20)

In september 2021 heeft de vennootschap Escobar Inc. (Puerto Rico, Verenigde Staten) bij het Bureau voor intellectuele eigendom van de Europese Unie (EUIPO) een aanvraag ingediend om het woordteken Pablo Escobar in te schrijven als Uniemerk. De in 1993 overleden Colombiaan Pablo Escobar wordt gezien als drugsbaron, drugsterrorist en oprichter van het Medellínkartel (Colombia). Het EUIPO heeft geweigerd het merk in te schrijven omdat het van mening was dat het in strijd was met de openbare orde en de goede zeden. De vennootschap Escobar heeft die weigering aangevochten bij het Gerecht van de Europese Unie, dat het besluit van het EUIPO heeft bevestigd. Het Gerecht heeft benadrukt dat de naam Pablo Escobar wordt geassocieerd met drugshandel en -terrorisme, zodat het merk zou worden opgevat als zijnde in strijd met fundamentele morele waarden en met de ondeelbare en universele waarden waarop de Unie is gegrondvest.

Arrest Escobar/EUIPO (Pablo Escobar) van 17 april 2024 (T‑255/23)

In 2019 is het toepassingsgebied van de overeenkomsten tussen de Europese Unie en Marokko inzake visserij en landbouwproducten uitgebreid tot het grondgebied van de Westelijke Sahara zonder dat de bevolking van dat gebied daar expliciet mee had ingestemd. Het Front Polisario, dat door de VN is erkend als bevoorrechte vertegenwoordiger van het Saharaanse volk, heeft de besluiten van de Raad van de Europese Unie waarbij die overeenkomsten zijn goedgekeurd, aangevochten bij het Gerecht van de Europese Unie, die ze nietig heeft verklaard. Tegen de arresten van het Gerecht is hogere voorziening ingesteld bij het Hof van Justitie, dat heeft geoordeeld dat de overeenkomsten in strijd waren met het internationaal recht, aangezien het Saharaanse volk, dat zelfbeschikkingsrecht heeft, niet naar behoren was geraadpleegd. Het Saharaanse volk kon volgens het Hof ook niet worden geacht met de overeenkomsten te hebben ingestemd, aangezien de overeenkomsten dit volk geen enkel concreet voordeel opleverden in de vorm van een financiële compensatie die in verhouding stond tot de omvang van de exploitatie van de natuurlijke hulpbronnen van de Westelijke Sahara en de aangrenzende wateren.

Arresten Commissie en Raad/Front Polisario van 4 oktober 2024 (gevoegde zaken C‑778/21 P en C‑798/21 P; gevoegde zaken C‑779/21 P en C‑799/21 P)

Een Franse landbouworganisatie heeft bij de Franse overheid bezwaar gemaakt tegen de etikettering van meloenen en tomaten die in de Westelijke Sahara waren geteeld. Die producten waren naar de Europese Unie uitgevoerd met vermelding van Marokko als land van herkomst, wat volgens die landbouworganisatie misleidend was en indruiste tegen het internationaal recht. Zij was van mening dat de betrokken producten moesten worden voorzien van een specifiek etiket waarop de werkelijke oorsprong ervan werd vermeld. Het Hof van Justitie heeft erop gewezen dat de Westelijke Sahara een van Marokko onderscheiden gebied in de zin van het Unierecht vormt. Dit betekent dat op producten die uit dat gebied afkomstig zijn de werkelijke oorsprong ervan, namelijk de Westelijke Sahara, moet worden vermeld, om ervoor te zorgen dat de consument op transparante wijze wordt geïnformeerd en niet wordt misleid. Het Hof heeft echter ook geoordeeld dat de lidstaten, waaronder Frankrijk, niet eenzijdig de invoer van producten met een onjuist etiket mogen verbieden. Een dergelijke bevoegdheid komt uitsluitend toe aan de Unie in het kader van haar gemeenschappelijke handelspolitiek.

Arrest Confédération paysanne (Meloenen en tomaten uit de Westelijke Sahara) van 4 oktober 2024 (C‑399/22)

Volgens de kwalificatierichtlijn zijn personen die zijn geregistreerd bij de Organisatie van de Verenigde Naties voor Hulpverlening aan Palestijnse Vluchtelingen in het Midden-Oosten (UNRWA) uitgesloten van de status van vluchteling in de Europese Unie. Dergelijke personen moeten echter in beginsel de vluchtelingenstatus krijgen indien de bescherming of bijstand van die organisatie ophoudt. In het kader van een door Palestijnse staatlozen aangespannen procedure heeft een Bulgaarse rechter het Hof van Justitie verzocht de criteria te verduidelijken op grond waarvan die bijstand kan worden geacht te zijn opgehouden. Het Hof heeft benadrukt dat, gelet op de situatie in de Gazastrook, het onvermogen van de UNRWA om waardige levensomstandigheden en een minimum aan veiligheid te waarborgen in het betrokken gebied, moet worden beschouwd als een beëindiging van de door deze organisatie geboden bijstand.

Arrest Zamestnik-predsedatel na Darzhavna agentsia za bezhantsite (Vluchtelingenstatus – Staatloze van Palestijnse afkomst) van 13 juni 2024 (C‑563/22)

In 2008 is de Europese Unie de civiele missie Eulex Kosovo gestart om onderzoek te doen naar de misdrijven, verdwijningen en moorden die in 1999 in Kosovo hadden plaatsgevonden. Het jaar daarop heeft zij een speciale commissie in het leven geroepen die werd belast met de behandeling van klachten wegens mensenrechtenschendingen door Eulex Kosovo in het kader van de uitoefening van zijn mandaat. Naar aanleiding van klachten van KS en KD, naaste familieleden van in Kosovo verdwenen of vermoorde personen, heeft die commissie vastgesteld dat meerdere grondrechten waren geschonden. Daarop hebben KS en KD een zaak aanhangig gemaakt bij het Gerecht van de Europese Unie, in het kader waarvan zij vergoeding hebben gevorderd van de schade die zij stelden te hebben geleden in verband met de onderzoeken die gedurende de missie waren uitgevoerd. Het Gerecht heeft geoordeeld dat het kennelijk onbevoegd was om de zaak te behandelen.

In hogere voorziening heeft het Hof van Justitie de bevoegdheden van de rechterlijke instanties van de Unie in het kader van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB) verduidelijkt. Het Hof heeft geoordeeld dat het bevoegd is om te beoordelen of onder het GBVB vallend handelen of nalaten dat niet rechtstreeks in verband staat met politieke of strategische keuzen (zoals handelingen betreffende de aanwerving van het personeel van Eulex Kosovo), rechtmatig is, en tevens om dergelijk handelen of nalaten uit te leggen. Het heeft benadrukt dat een dergelijke strikte interpretatie van de uitzondering op zijn rechterlijke bevoegdheid op het gebied van het GBVB in overeenstemming is met het recht op een doeltreffende voorziening in rechte en verwees in dit verband naar de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Het Hof heeft de beslissing van het Gerecht dan ook deels vernietigd en heeft vastgesteld dat de rechterlijke instanties van de Unie bevoegd zijn om te oordelen over een deel van het handelen of nalaten waarop het door verzoekers ingestelde beroep tot schadevergoeding betrekking heeft.

Arrest KS en KD/Raad e.a. van 10 september 2024 (gevoegde zaken C‑29/22 P en C‑44/22 P)

In een ander arrest op het gebied van het GBVB heeft het Gerecht van de Europese Unie de rechtmatigheid bevestigd van het door de Raad van de Europese Unie ingestelde verbod om diensten op het gebied van juridisch advies te verlenen aan de Russische regering en aan in Rusland gevestigde rechtspersonen, entiteiten of lichamen (zie over ditzelfde arrest ook de rubriek „Grondrechten” en het hoofdstuk „Nieuwe ontwikkelingen in de rechtspraak”).

Arrest Nederlandse Orde van Advocaten bij de Balie te Brussel e.a./Raad van 2 oktober 2024 (T‑797/22, T‑798/22, T‑828/22)