Działalność sądownicza

Obywatel niemiecki zaskarżył do niemieckiego sądu odmowę miasta Wiesbaden wydania mu nowego dowodu osobistego bez umieszczenia w nim jego odcisków palców. Niemiecki sąd zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości o zweryfikowanie ważności rozporządzenia Unii przewidującego obowiązek umieszczania dwóch odcisków palców na nośniku danych dowodów osobistych. Trybunał orzekł, że obowiązek ten, uzasadniony potrzebą zwalczania wytwarzania fałszywych dowodów osobistych i oszustw dotyczących tożsamości, jest zgodny z podstawowymi prawami do poszanowania życia prywatnego i ochrony danych osobowych. Stwierdził jednak nieważność rozporządzenia, przyjętego na niewłaściwej podstawie prawnej, i utrzymał jego skutki do dnia 31 grudnia 2026 r., aby umożliwić przyjęcie nowego aktu prawnego. Rozporządzenie zostało bowiem przyjęte na niewłaściwej podstawie art. 21 ust. 2 TFUE (swobodne przemieszczanie się obywateli) zamiast art. 77 ust. 3 TFUE (przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości), która wymaga jednomyślności w Radzie.

Wyrok Landeshauptstadt Wiesbaden z dnia 21 marca 2024 r. (C‑61/22)

Pewna osoba została wpisana do rejestru policyjnego Bułgarii w ramach dochodzenia w sprawie składania fałszywych zeznań. Osoba ta została skazana na karę roku ograniczenia wolności, odbyła ją, po czym złożyła wniosek o wykreślenie z rejestru. Zgodnie z prawem bułgarskim jej dane są przechowywane w tym rejestrze bez ograniczenia czasowego innego niż śmierć tej osoby. Bułgarski najwyższy sąd administracyjny skierował do Trybunału Sprawiedliwości pytania w przedmiocie zgodności tych przepisów z prawem Unii. Trybunał odpowiedział, że ogólne i niezróżnicowane przechowywanie danych biometrycznych i genetycznych osób skazanych za przestępstwo jest sprzeczne z prawem Unii. Przepisy krajowe powinny przewidywać obowiązek okresowego przeglądu przez administratora danych, czy to przechowywanie jest nadal niezbędne i umożliwiać zainteresowanej osobie żądanie usunięcia tych danych, w razie gdyby tak już nie było.

Wyrok Direktor na Glavna direktsia „Natsionalna politsia” pri MVR – Sofia z dnia 30 stycznia 2024 r. (C‑118/22)

W dwóch odrębnych orzeczeniach Trybunał Sprawiedliwości przedstawił kluczowe wyjaśnienia dotyczące uprawnień dochodzeniowych władz.

W sprawie dotyczącej francuskiego dekretu mającego na celu ochronę utworów objętych prawem autorskim lub prawem pokrewnym przed naruszeniami popełnianymi w Internecie Trybunał wyjaśnił, że państwa członkowskie mogą nałożyć na dostawców dostępu do Internetu obowiązek uogólnionego i niezróżnicowanego przechowywania adresów IP, aby umożliwić właściwemu organowi publicznemu zidentyfikowanie osoby podejrzanej o popełnienie czynu zabronionego. Przechowywanie to nie może jednak pozwalać na wyciągnięcie precyzyjnych wniosków na temat życia prywatnego danej osoby. Aby to osiągnąć zasady przechowywania powinny zapewniać rzeczywiście szczelne odseparowanie poszczególnych kategorii przechowywanych danych. Jeżeli, w nietypowych sytuacjach, specyfika krajowej procedury regulującej taki dostęp może, poprzez powiązanie zebranych danych i informacji, pozwolić na wyciągnięcie precyzyjnych wniosków na temat życia prywatnego osoby, której dane dotyczą, dostęp powinien być uzależniony od uprzedniej kontroli sądu lub niezależnego organu administracyjnego.

Wyrok La Quadrature du Net II z dnia 30 kwietnia 2024 r. (C‑470/21)

W austriackiej sprawie policja próbowała odblokować telefon komórkowy odbiorcy paczki zawierającej marihuanę. Zapytany o ważność tego dochodzenia w odniesieniu do dyrektywy w sprawie ochrony danych osobowych wykorzystywanych przez policję i organy sądowe, Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że możliwość uzyskania dostępu do danych przechowywanych w telefonie komórkowym niekoniecznie jest ograniczona do walki z poważną przestępczością. Gdyby tak było, istniałoby ryzyko bezkarności przestępstw w ujęciu ogólnym, a tym samym podważenia procesu tworzenia przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii. Taki dostęp, który stanowi poważną ingerencję w prawa osób, których dane dotyczą, do ochrony ich danych osobowych, wymaga jednak uprzedniej zgody sądu lub niezależnego organu i musi być proporcjonalny. Ustawodawca krajowy powinien określić ponadto elementy, które należy wziąć pod uwagę przy takim dostępie, w szczególności charakter rozpatrywanych czynów, a właściciel telefonu musi zostać powiadomiony o tym po ustaleniu, że przekazanie takich informacji nie zagrozi prowadzonemu dochodzeniu.

Wyrok Bezirkshauptmannschaft Landeck z dnia 4 października 2024 r. (C‑548/21)

Pracownik służby publicznej w gminie Copertino (Włochy) wypowiedział umowę o pracę w celu przejścia na wcześniejszą emeryturę i zażądał wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystane dni urlopu. Włoskie ustawodawstwo wyklucza jednak to prawo dla pracowników sektora publicznego. Trybunał Sprawiedliwości, zapytany o wykładnię dyrektywy w sprawie czasu pracy, potwierdził, że pracownik ma prawo do ekwiwalentu pieniężnego, jeśli nie wykorzystał całego urlopu przed zakończeniem umowy zatrudnienia, nawet w przypadku jej dobrowolnego wypowiedzenia. Względy ekonomiczne, takie jak zarządzanie wydatkami publicznymi, nie mogą uzasadniać pozbawienia tego prawa. Wyjątkiem może być jednak sytuacja, w której pracownik rozmyślnie nie wystąpił o urlop, a pracodawca poinformował go dostatecznie o ryzyku utraty urlopu i zachęcał go do  wykorzystania tego urlopu.

Wyrok Comune di Copertino z dnia 18 stycznia 2024 r. (C‑218/22)

Komisja Europejska wniosła skargę do Trybunału Sprawiedliwości przeciwko Republice Czeskiej i Polsce na tej podstawie, że te państwa członkowskie przyznają prawo do uzyskania członkostwa w partii politycznej wyłącznie swoim obywatelom. Zdaniem Komisji sytuacja ta stawia obywateli Unii mieszkających w tych dwóch państwach, jednak nie będących ich obywatelami, w mniej korzystnej sytuacji, jeśli chodzi o prawo kandydowania w wyborach lokalnych i europejskich. Trybunał przyznał Komisji rację i stwierdził, że Republika Czeska i Polska naruszyły swoje zobowiązania wynikające z traktatów. Obywatele Unii mający miejsce zamieszkania w państwie członkowskim, którego nie są obywatelami, powinni mieć równy dostęp do środków, w tym członkostwa w partii politycznej, jakimi dysponują obywatele tego państwa członkowskiego, do celów skutecznego wykonywania swoich praw wyborczych. Trybunał orzekł, że ta różnica w traktowaniu nie może być uzasadniona względami związanymi z poszanowaniem tożsamości narodowej Polski lub Republiki Czeskiej.

Wyroki Komisja/Republika Czeska (C‑808/21) i Komisja/Polska z dnia 19 listopada 2024 r. (C‑814/21)

Niemieckie stowarzyszenie konsumentów zakwestionowało w niemieckim sądzie reklamę sieci supermarketów Aldi Süd dotyczącą obniżek cen. Zdaniem stowarzyszenia Aldi Süd nie jest uprawniona do obliczenia obniżki na podstawie ceny bezpośrednio poprzedzającej ofertę, lecz zgodnie z prawem Unii powinna to uczynić na podstawie najniższej ceny stosowanej w ciągu 30 ostatnich dni. W odpowiedzi na pytanie sądu niemieckiego Trybunał Sprawiedliwości potwierdził, że reklamowana obniżka powinna być obliczona na podstawie najniższej ceny z ostatnich 30 dni. Podmiotom gospodarczym uniemożliwia się tym samym wprowadzenie konsumenta w błąd poprzez podniesienie ceny przed ogłoszeniem obniżki ceny i przedstawianie w ten sposób fałszywych obniżek cen.

Wyrok Aldi Süd z dnia 26 września 2024 r. (C‑330/23)

Dyrektywa europejska zakazuje od 2019 r. wprowadzania do obrotu produktów wykonanych z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych, ulegających rozdrobnieniu pod wpływem utleniania. Brytyjskie spółki produkujące dodatek prooksydacyjny, który ich zdaniem umożliwia szybszą biodegradację tworzywa sztucznego, niż ma to miejsce w przypadku oksydegradowalnego tworzywa sztucznego, wniosły sprawę do Sądu Unii Europejskiej. Żądały naprawienia szkody, jaką miały ponieść ze względu na zakaz wprowadzania do obrotu oksydegradowalnych tworzyw sztucznych, w zakresie, w jakim ów zakaz ma zastosowanie również do, jak to określają, „oksybiodegradowalnych” tworzyw sztucznych. Sąd oddalił skargę, uznawszy, że prawodawca europejski nie popełnił oczywistego błędu. Zgodnie z badaniami naukowymi biodegradacja tworzyw sztucznych zawierających dodatek prooksydacyjny jest niewielka, a nawet wcale nie zachodzi. Co więcej, ten rodzaj tworzywa sztucznego nie nadaje się do żadnej formy kompostowania. Wreszcie recykling tego tworzywa jest problematyczny, ponieważ obecna technologia nie pozwala na identyfikację i izolację tworzyw sztucznych zawierających dodatki prooksydacyjne od tradycyjnych tworzyw sztucznych.

Wyrok Symphony Environmental Technologies i Symphony Environmental/Parlament i in. z dnia 31 stycznia 2024 r. (T‑745/20)

Włoska ustawa nałożyła obowiązki administracyjne na dostawców usług online mających siedzibę poza Włochami, takich jak Airbnb, Expedia, Google i Amazon, pod hasłem zapewnienia skutecznego stosowania prawa Unii. Usługodawcy ci muszą w szczególności uzyskać wpis w specjalnym rejestrze, przedstawiać sprawozdania gospodarcze i wnosić wkłady finansowe. Trybunał Sprawiedliwości, do którego odwołał się włoski sąd, orzekł, że środki te są niezgodne z prawem Unii. Wskazał, że dostawcy usług online podlegają przede wszystkim ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym mają siedzibę, w tym przypadku Irlandii lub Luksemburga. Państwa członkowskie, takie jak Włochy, w których prowadzą one działalność, są związane zasadą wzajemnego uznawania i co do zasady nie mogą wprowadzać dodatkowych obowiązków, które mogłyby ograniczyć swobodę świadczenia tych usług.

Wyroki: Airbnb Ireland i Amazon Services Europe (sprawy połączone C‑662/22 i C‑667/22), Expedia (C‑663/22), Google Ireland i Eg Vacation Rentals Ireland (sprawy połączone C‑664/22 i C‑666/22), Amazon Services Europe (C‑665/22) z dnia 30 maja 2024 r.

Bytedance Ltd jest spółką, która za pośrednictwem swoich spółek zależnych udostępnia platformę internetowego serwisu społecznościowego TikTok. Komisja wskazała Bytedance jako strażnika dostępu na podstawie aktu o rynkach cyfrowych (DMA) i wymagała od niej przestrzegania ukierunkowanego zbioru obowiązków prawnych mających na celu umożliwienie innym przedsiębiorstwom konkurowania ze strażnikiem dostępu i zapobieganie niektórym nieuczciwym praktykom. Bytedance zaskarżyła tę decyzję. Sąd Unii Europejskiej wskazał, że prawodawca Unii przyjął akt o rynkach cyfrowych w celu poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego. Sąd zauważył, że kryteria określone w tym akcie, w szczególności wartość rynkowa na poziomie światowym i liczba użytkowników, zostały w tym przypadku spełnione i że Komisja słusznie uznała Bytedance za strażnika dostępu, a w związku z tym oddalił skargę.

Wyrok Bytedance/Komisja z dnia 17 lipca 2024 r. (T‑1077/23)

Projekt stałego połączenia przez cieśninę Fehmarn obejmuje tunel pod Morzem Bałtyckim między Rødby na duńskiej wyspie Lolland a Puttgarden w Niemczech. Duńskiemu przedsiębiorstwu publicznemu Femern A/S zostało powierzone finansowanie, budowa i eksploatacja tego stałego połączenia. Komisja zdecydowała, że środki finansowe przyznane Femern A/S przez Danię stanowią pomoc państwa, która jest jednak zgodna z rynkiem wewnętrznym. Dania i dwaj operatorzy promowi, Scandlines Danmark i Scandlines Deutschland, wnieśli o stwierdzenie nieważności tej decyzji do Sądu Unii Europejskiej. Sąd oddalił skargi na tej podstawie, że selektywna korzyść przyznana Femern A/S wzmocniła jego pozycję na rynku usług transportowych w stosunku do innych przedsiębiorstw na rynku i wpłynęła na handel między państwami członkowskimi. Projekt stałego połączenia leży jednak we wspólnym europejskim interesie i ma istotny wkład w realizację celów unijnej polityki transportowej.

Wyroki Scandlines Danmark i Scandlines Deutschland/Komisja; Dania/Komisja i Scandlines Danmark i Scandlines Deutschland/Komisja z dnia 28 lutego 2024 r. (T‑7/19, T‑364/20 i T‑390/20)

We wrześniu 2021 r. spółka Escobar Inc. (Portoryko, Stany Zjednoczone) wniosła do Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) o rejestrację oznaczenia słownego Pablo Escobar jako unijnego znaku towarowego. Kolumbijczyk Pablo Escobar, który zmarł w 1993 r., jest uważany za barona narkotykowego i narkoterrorystę, założyciela kartelu z Medellín (Kolumbia). EUIPO odmówiło rejestracji znaku towarowego, uznawszy go za sprzeczny z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami. Gdy spółka Escobar odwołała się od tej odmowy, Sąd Unii Europejskiej potwierdził decyzję EUIPO, wskazawszy, że nazwisko Pabla Escobara kojarzy się z handlem narkotykami i narkoterroryzmem, przez co znak byłby postrzegany jako sprzeczny z podstawowymi normami moralnymi oraz niepodzielnymi i uniwersalnymi wartościami, na których opiera się Unia.

Wyrok Escobar/EUIPO (Pablo Escobar) z dnia 17 kwietnia 2024 r. (T‑255/23)

W 2019 r. porozumienia między UE a Marokiem dotyczące rybołówstwa i produktów rolnych zostały rozszerzone na terytorium Sahary Zachodniej bez wyraźnej zgody jej ludności. Front Polisario, uznany przez ONZ za uprzywilejowanego przedstawiciela ludności Saharawi, zaskarżył decyzje Rady Unii Europejskiej zatwierdzające te porozumienia do Sądu Unii Europejskiej, który stwierdził ich nieważność. W odwołaniu od wyroków Sądu Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że umowy naruszają prawo międzynarodowe, ponieważ nie przeprowadzono odpowiednich konsultacji z ludnością Saharawi, która ma prawo do samostanowienia. Nie można było również domniemywać jej zgody, ponieważ umowy nie przyniosły ludności Saharawi żadnych konkretnych korzyści w postaci proporcjonalnej rekompensaty finansowej, uwzględniającej eksploatację zasobów naturalnych Sahary Zachodniej i wód do niej przyległych.

Wyroki Komisja i Rada/Front Polisario z dnia 4 października 2024 r. (sprawy połączone C‑778/21 P i C‑798/21 P; sprawy połączone C‑779/21 P i C‑799/21 P)

Francuski związek rolników zakwestionował przed francuskimi organami etykietowanie melonów i pomidorów uprawianych na terytorium Sahary Zachodniej. Przy eksporcie do Unii Europejskiej jako kraj pochodzenia podawano Maroko, co Confédération paysanne uznała za wprowadzające w błąd i sprzeczne z prawem międzynarodowym. Domagała się specjalnego etykietowania wskazującego ich prawdziwe pochodzenie. Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że terytorium Sahary Zachodniej stanowi terytorium odrębne od terytorium Maroka w rozumieniu prawa UE. W rezultacie produkty z tego terytorium powinny wskazywać swoje prawdziwe pochodzenie, tj. Saharę Zachodnią, aby zapewnić przejrzystość informacji i uniknąć wprowadzania konsumentów w błąd. Trybunał orzekł jednak również, że państwa członkowskie, takie jak Francja, nie mogą jednostronnie przyjmować zakazów przywozu błędnie oznakowanych produktów. Jest to kompetencja przysługująca wyłącznie Unii Europejskiej w ramach jej wspólnej polityki handlowej.

Wyrok Confédération paysanne (Melony i pomidory z Sahary Zachodniej) z dnia 4 października 2024 r. (C‑399/22)

Zgodnie z dyrektywą w sprawie kwalifikowania osoby zarejestrowane w Agencji Narodów Zjednoczonych ds. Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UNRWA) są wyłączone z możliwości uzyskania statusu uchodźcy w Unii Europejskiej. Jednakże w przypadku ustania ochrony lub pomocy UNRWA osoby te powinny co do zasady otrzymać status uchodźcy. W kontekście sporu dotyczącego bezpaństwowców pochodzenia palestyńskiego bułgarski sąd wystąpił do Trybunału Sprawiedliwości w celu wyjaśnienia kryteriów uznania, że pomoc ta ustała. Trybunał podkreślił, że biorąc pod uwagę sytuację panującą w Strefie Gazy, niezdolność UNRWA do zapewnienia godnych warunków życia lub minimalnych warunków bezpieczeństwa na danym obszarze stanowi takie zaprzestanie.

Wyrok Zamestnik-predsedatel na Darzhavna agentsia za bezhantsite (Status uchodźcy – Bezpaństwowiec pochodzenia palestyńskiego) z dnia 13 czerwca 2024 r. (C‑563/22)

W 2008 r. Unia Europejska ustanowiła misję cywilną Eulex Kosowo odpowiedzialną za prowadzenie dochodzeń w sprawie zbrodni i przestępstw oraz w sprawie osób zaginionych lub zabitych w Kosowie w 1999 r. W następnym roku Unia utworzyła panel weryfikujący, którego zadaniem było badanie skarg złożonych w związku z naruszeniami praw człowieka popełnionymi przez Eulex Kosowo w ramach wypełniania jego mandatu. W następstwie skarg złożonych przez KS i KD, członków rodzin osób zaginionych lub zabitych w Kosowie, panel weryfikujący stwierdził naruszenie szeregu praw podstawowych. Następnie KS i KD wszczęły przed Sądem Unii Europejskiej postępowanie, domagając się zadośćuczynienia za krzywdę, jaką miały one ponieść w związku z dochodzeniami prowadzonymi podczas misji Eulex Kosowo. Sąd uznał się za oczywiście niewłaściwy do rozpoznania tej skargi.

Trybunał Sprawiedliwości, orzekający w przedmiocie odwołania, objaśnił właściwość sądów Unii w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB). Orzekł, że jest właściwy do dokonywania wykładni lub oceny zgodności z prawem działań lub zaniechań objętych zakresem WPZiB, które nie są bezpośrednio związane z decyzjami politycznymi lub strategicznymi (takich jak np. decyzje dotyczące zatrudnienia personelu Eulex Kosovo) . Podkreślił, że tak ścisła interpretacja wyjątku od jego właściwości w dziedzinie WPZiB jest zgodna z prawem do skutecznej ochrony sądowej, powołując się przy tym na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Trybunał uchylił zatem częściowo orzeczenie Sądu i orzekł, że sądy Unii Europejskiej są właściwe do orzekania w przedmiocie niektórych aktów lub zachowań, na które powołują się skarżący w swojej skardze o odszkodowanie.

Wyrok KS i KD/Rada i in. z dnia 10 września 2024 r. (sprawy połączone C‑29/22 P i C‑44/22 P)

W obszarze WPZiB Sąd Unii Europejskiej potwierdził ponadto zgodność z prawem przyjętego przez Radę Unii Europejskiej zakazu świadczenia usług doradztwa prawnego na rzecz rządu Rosji oraz osób prawnych, podmiotów lub organów z siedzibą w Rosji (zob. w odniesieniu do tego wyroku sekcję „Prawa podstawowe” i rozdział „Nowości w orzecznictwie”).

Wyrok Ordre néerlandais des avocats du barreau de Bruxelles i in./Rada (T‑797/22, T‑798/22, T‑828/22)