Statystyki sądowe Sądu - 2024

 Zobacz szczegółowe statystyki Sądu  

Statystyki Sądu za 2024 r.

Vittorio Di Bucci, Sekretarz Sądu

1.      Rok historycznych zmian

Co roku statystyki sądowe rzucają światło na pracę Sądu i okazują się niezbędnym narzędziem do zrozumienia teraźniejszości i przygotowania się na przyszłość. Głównym celem niniejszego opracowania jest zilustrowanie najciekawszych punktów tych statystyk, podanie klucza do ich zrozumienia oraz nakreślenie pewnych trendów. W odniesieniu do 2024 r. należy jednak podkreślić zasadnicze zmiany w zadaniach Sądu i wnoszonych do niego sprawach.

Rok 2024 stanowi punkt zwrotny w historii Sądu i systemu sądownictwa Unii Europejskiej, który przeszedł najbardziej znaczącą reformę od czasu ustanowienia Sądu w 1989 r. Od dnia 1 października Sąd stał się właściwy do rozpoznawania i orzekania w trybie prejudycjalnym w sześciu szczególnych dziedzinach. W związku z tym do Sądu wpłynęły pierwsze wnioski sądów krajowych przekazane mu przez Trybunał Sprawiedliwości na podstawie nowych przepisów statutu i regulaminu postępowania, należące do takich dziedzin jak VAT, akcyza, prawo celne i prawa pasażerów. Zmiany te wpływają na sam charakter Sądu, który obecnie uczestniczy wraz z Trybunałem Sprawiedliwości w dialogu z sądami krajowymi, a tym samym przyczynia się do właściwego stosowania prawa Unii w państwach członkowskich.

Jednocześnie Sąd pozostaje sądem kontrolującym w pierwszej instancji działalność instytucji i organów Unii. Rola ta została wręcz wzmocniona przez reformę, która rozszerzyła obszary, w jakich odwołania od orzeczeń Sądu podlegają mechanizmowi przyjmowania do rozpoznania do Trybunału i są ograniczone do spraw poruszających kwestie istotne dla jedności, spójności lub rozwoju prawa Unii. Jeśli chodzi o sprawy na podstawie klauzul arbitrażowych lub odwołania od decyzji niezależnych izb odwoławczych organów takich jak Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki lub organy nadzoru finansowego, Sąd będzie najczęściej sądem ostatniej instancji.

Poza tym, na co mogą wskazywać statystyki, istotne zmiany statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i regulaminu postępowania przed Sądem, przekształcenie praktycznych przepisów wykonawczych do tego regulaminu, dostosowanie struktur, metod pracy i narzędzi informatycznych, a także konieczność przeszkolenia personelu stanowiły znaczne obciążenie dla działalności Sądu i jego sekretariatu w 2024 r.

Struktura rocznych statystyk została zmieniona, aby odzwierciedlić nowe obszary właściwości w sprawach prejudycjalnych, chociaż wniosków złożonych w ostatnich trzech miesiącach 2024 r. i przekazanych do Sądu było jedynie 19, z dwunastu różnych państw członkowskich. Warto zauważyć, że osiem z tych wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym pochodziło od sądów najwyższych siedmiu różnych państw członkowskich. Z drugiej strony jest zbyt wcześnie, aby wyciągnąć jakiekolwiek miarodajne wnioski co do tego, jak wiele będzie wniosków w różnych dziedzinach należących do właściwości Sądu lub przedstawić jakiekolwiek informacje co do sposobu, w jaki Sąd postępuje ze sprawami prejudycjalnymi.

W 2024 r. z Sądu odeszło pięcioro sędziów, którzy zostali mianowani członkami Trybunału Sprawiedliwości, oraz przybyło dwóch nowych sędziów. Sąd, sekretariat i służby musiały włożyć znaczny wysiłek w terminowe zakończenie wielu postępowań, w których orzekało pięcioro sędziów, którzy dołączyli do Trybunału Sprawiedliwości w październiku 2024 r.

2.      Nowe sprawy: spadek ma prawdopodobnie charakter cykliczny

Pierwsze, co rzuca się w oczy, to dane dotyczące liczby nowych spraw, która spadła nieznacznie poniżej granicy 800 spraw, a 786 nowych spraw stanowi najniższą liczbę z ostatnich dziesięciu lat. Jest wysoce prawdopodobne, że zjawisko to ma w dużej mierze charakter cykliczny i można je wyjaśnić w szczególności zmniejszoną aktywnością pozostałych instytucji w roku charakteryzującym się wyborami europejskimi i odnowieniem składu Komisji.

Pewne tendencje mogą mieć jednak inne uzasadnienie.

W obszarze praw własności intelektualnej nastąpił niewielki spadek liczby nowych spraw (268 w porównaniu z 310 w 2023 r.), mimo że izby odwoławcze Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) zakończyły więcej spraw niż w poprzedzającym roku. Tendencja spadkowa w sprawach przed Sądem może się utrzymać, ponieważ spadła liczba odwołań do izb odwoławczych EUIPO (-6 %), a korzystanie z alternatywnych mechanizmów rozwiązywania sporów przed EUIPO stało się zalecane.

Spraw dotyczących polityki gospodarczej i pieniężnej, w tym prawa bankowego, gwałtownie ubyło, zwłaszcza jeśli chodzi o odwołania od decyzji Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji. Wynika to z faktu, że od 2024 r., tj. po zakończeniu początkowego ośmioletniego okresu biegnącego od dnia 1 stycznia 2016 r., Jednolita Rada ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji przestała pobierać składki ex ante od instytucji podlegających jednolitemu funduszowi restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, które były głównym źródłem sporów sądowych. 14 skarg wniesionych w 2024 r. ma na celu ponowne przyjęcie decyzji w sprawie składek ex ante na rzecz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji za 2021 r. i należy je zestawić z 48 sprawami dotyczącymi składek za 2023 r.

W sprawach dotyczących regulacji rynków i usług cyfrowych wniesiono 6 spraw dotyczących rozporządzenia w sprawie usług cyfrowych (UE) 2022/2065 (ang. Digital Services Act, DSA), w przedmiocie wskazania jako „bardzo dużej platformy internetowej” lub wysokości opłaty nadzorczej, oraz 2 sprawy związane z rozporządzeniem w sprawie rynków cyfrowych (UE) 2022/1925 (ang. Digital Markets Act, DMA), dotyczące decyzji o wskazaniu jako „strażników dostępu”. Na chwilę obecną do Sądu nie wpłynęły jeszcze żadne sprawy dotyczące wykonania przez Komisję obowiązków materialnych nałożonych na te podmioty gospodarcze, które to sprawy mogą się mnożyć w nadchodzących latach.

Sprawy dotyczące środków ograniczających utrzymały się na stabilnym poziomie 63 spraw, dokładnie takim samym jak w 2023 r. Podobnie jak w 2023 r. zdecydowana większość nowych spraw w tym obszarze (47 z 63) dotyczyła szeregu środków ograniczających przyjętych przez Unię Europejską wobec osób fizycznych lub prawnych w związku z konfliktem między Rosją a Ukrainą. W wielu toczących się sprawach dotyczących takich środków ograniczających skarżący dostosowali swoje skargi zgodnie z art. 86 regulaminu postępowania i kwestionowali przedłużenie lub zmianę środków, które ich dotyczą, zamiast kwestionować te decyzje za pomocą nowej skargi. Zaletą tej techniki jest skupienie badania kilku aktów dotyczących tej samej strony w jednej sprawie, co przyczynia się do jasności, szybkości i pewności prawnej, w których to celach została ona wprowadzona w 2016 r. Jednakże w szczególności w odniesieniu do aktów, które przestają obowiązywać po sześciu miesiącach, utrudniła ona toczące się postępowania i skomplikowała ich prowadzenie, zwłaszcza gdy dostosowanie skargi miało miejsce tuż przed rozprawą lub w jej trakcie. Aby temu zaradzić, Sąd zmienił swój regulamin postępowania w przypadkach, w których termin do wniesienia skargi zaczyna biec po dniu 1 września 2024 r. Obecnie dostosowanie skargi powinno nastąpić w krótkim terminie po doręczeniu decyzji Sądu o otwarciu ustnego etapu postępowania lub, co do zasady, jeszcze przed doręczeniem decyzji o wydaniu wyroku bez przeprowadzania ustnego etapu postępowania. Wprawdzie jest zbyt wcześnie to oceniać, ale ten nowy system wydaje się lepiej godzić interes skarżących w skoncentrowaniu ich roszczeń w ramach jednej sprawy, która jest już w toku, z potrzebą zorganizowania przez Sąd swojej pracy w przewidywalny sposób i zakończenia postępowania w rozsądnym terminie.

W tradycyjnych obszarach sporów przed Sądem służba publiczna pozostała na stabilnym poziomie (78 spraw w porównaniu z 82 w 2023 r.). W dziedzinie pomocy państwa liczba spraw wzrosła z 10 w 2023 r. do 23 w 2024 r., ale pozostaje znacznie poniżej poziomów historycznych. Wreszcie, podobnie jak w latach 2022 i 2023, liczba spraw z zakresu konkurencji jest bardzo niewielka – 10 nowych spraw w 2024 r.

3.      Dane liczbowe odzwierciedlające działalność Sądu

Wynik 922 spraw zakończonych przez Sąd w ciągu roku przewyższa jeszcze osiągnięcia zeszłego roku i plasuje się sporo powyżej średniej z ostatnich lat. Udało się również znacznie zmniejszyć liczbę spraw w toku: liczba spraw zakończonych przewyższyła liczbę nowych spraw o 136, a liczba spraw w toku wyniosła 1302 (w tym jeśli pakiet 404 zasadniczo identycznych spraw wniesionych w 2023 r. liczyć jako jedną sprawę, liczba brutto wynosi bowiem 1705 spraw). Jest to najniższa liczba od 2015 r. Postęp ten wynika częściowo z zamknięcia niektórych dużych pakietów spraw.

Z danych wynika, co następuje:

• 20,2 % spraw zostało rozstrzygniętych przez powiększone składy pięciu sędziów, co stanowi zdecydowanie najwyższy odsetek w historii Sądu. Wynika to z rosnącej w ostatnich latach tendencji do kierowania spraw, które dotyczą ważnych lub nowych kwestii lub mogą rozwinąć orzecznictwo, do składów powiększonych, co stało się możliwe dzięki zwiększeniu liczby sędziów. Powiększone składy wydają przede wszystkim wyroki (163 w 2024 r.), ale mogą także wydawać postanowienia (23 w 2024 r., 10 w 2023 r.).
• Przez skład orzekający złożony z trzech sędziów zakończonych zostało 75,4 % spraw w porównaniu z 79 % w 2023 r., co można wyjaśnić częstszym kierowaniem spraw do składu powiększonego.
• 9 spraw zostało zakończonych przez Sąd w składzie wielkiej izby (tylko po jednej w latach 2023 i 2022 oraz żadna w latach 2021 i 2020), co jest kolejnym wskaźnikiem tendencji do powiększania składów orzekających; w następstwie reformy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Sąd może obecnie również zasiadać w składzie pośrednim dziewięciu sędziów, ale skład ten nie został jeszcze użyty.
• 4 sprawy zostały rozstrzygnięte przez jednego sędziego (9 spraw w 2023 r.), co potwierdza, że taki przydział ma bardzo wyjątkowy charakter.
• Liczba złożonych wniosków o zastosowanie środków tymczasowych pozostawała stabilna i wysoka (42 w 2024 r. w porównaniu z 41 w 2023 r.), podobnie jak liczba zakończonych postępowań w sprawie środków tymczasowych (42 w 2024 r. w porównaniu z 40 w 2023 r.).
• 62 % spraw zostało w 2024 r. zakończonych wyrokiem, a 38 % – postanowieniem (w 2023 r. odsetek ten wynosił odpowiednio 59 % i 41 %). W 64,5 % spraw zakończonych wyrokiem odbyła się rozprawa (66 % w 2023 r.).
• W grudniu 2024 r. Sąd zamknął pierwsze postępowanie prejudycjalne i wydał postanowienie o umorzeniu postępowania w następstwie wycofania wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym przez sąd krajowy.

Liczba rozpraw spadła w 2024 r. do 232 (286 posiedzeń w 2023 r. i 241 w 2022 r.) na 300 spraw rozpoznanych na rozprawie (419 w 2022 r. i 303 w 2022 r.).

W zeszłym roku odbyły się 2 rozprawy w systemie wideokonferencji, po raz pierwszy od wejścia w życie w dniu 1 kwietnia 2023 r. nowych przepisów dotyczących korzystania z tego rozwiązania.

Średni czas postępowania lekko się wydłużył. W 2024 r. wyniósł 18,5 miesiąca w przypadku spraw zakończonych wyrokiem lub postanowieniem (w porównaniu z 18,2 miesiąca w 2023 r.), a 22,1 miesiąca (w porównaniu z 21 w 2023 r.), jeżeli brać pod uwagę tylko sprawy zakończone wyrokiem. W tym względzie należy zauważyć, że średni czas trwania postępowań w tej ostatniej kategorii waha się między średnio 42,6 miesiąca w sprawach z zakresu prawa konkurencji czy też 37,2 miesiąca w sprawach dotyczących pomocy państwa a 13,5 miesiąca w sprawach dotyczących własności intelektualnej. Zamknięcie kilku starych spraw lub starych pakietów złożonych spraw, w szczególności w dziedzinie pomocy państwa, konkurencji i prawa bankowego przyczyniło się do wydłużenia średniego czasu trwania postępowania. Zjawisko to prawdopodobnie ulegnie złagodzeniu, a zatem średni czas trwania postępowania powinien ulec skróceniu w ciągu najbliższych kilku lat, ponieważ Sąd zamknął lub obecnie zamyka ostatnie duże pakiety spraw odziedziczonych z przeszłości.

Spośród 1705 spraw zawisłych przed Sądem na dzień 31 grudnia 2024 r. (liczba brutto, w tym 404 identyczne skargi wniesione w 2023 r.) 32 % dotyczy prawa instytucjonalnego (wspomniane wyżej 404 sprawy dotyczą tej dziedziny), prawie 10 % dotyczy polityki gospodarczej i pieniężnej, 7 % – pomocy państwa, a 5 % – środków ograniczających. Jeśli chodzi o obszary podlegające specjalizacji w Sądzie, własność intelektualna stanowi 19 % toczących się spraw, a służba cywilna – 6,5 %, co pozostaje na stabilnym poziomie w porównaniu z zeszłym rokiem. Jeśli chodzi o składy orzekające, odnotowano zwiększone obłożenie wielkiej izby, przy czym pod koniec 2024 r. przed tym składem były zawisłe 2 sprawy, jedna dotycząca dostępu do dokumentów, a druga dotycząca przeglądu aktów nieustawodawczych zawierających przepisy, które mogą być sprzeczne z prawem ochrony środowiska.

4.      Najważniejsze wydarzenia 2024 r. i perspektywy na przyszłość

W 2024 r. Sąd poświęcił znaczne wysiłki sfinalizowaniu i wdrożeniu reformy systemu sądownictwa Unii Europejskiej, która została zapoczątkowana wnioskiem w sprawie nowelizacji statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej złożonym przez Trybunał Sprawiedliwości w listopadzie 2022 r. Rozporządzenie zmieniające statut zostało przyjęte w dniu 11 kwietnia 2024 r. i weszło w życie w dniu 1 września 2024 r. W dniu 10 lipca 2024 r. Sąd przyjął, w porozumieniu z Trybunałem Sprawiedliwości i po zatwierdzeniu przez Radę, zasadnicze zmiany do swojego regulaminu postępowania, które również weszły w życie w dniu 1 września 2024 r., a mają na celu w szczególności umożliwienie Sądowi wykonywania jego nowych uprawnień prejudycjalnych od października 2024 r. Praktyczne przepisy wykonawcze do regulaminu postępowania zostały przekształcone, a inne teksty, w szczególności te dotyczące korzystania z e-Curia, zostały zmienione. Sąd utworzył izbę wyznaczoną do rozpoznania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, która ma pozostać w swoim kształcie do czasu częściowego odnowienia składu Sądu zaplanowanego na wrzesień 2025 r., kiedy to zostanie zastąpiona przez dwie izby właściwe do orzekania w trybie prejudycjalnym. Sąd wybrał troje sędziów (dwóch członków i jednego zastępcę) do pełnienia funkcji rzecznika generalnego w postępowaniu w sprawie wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Zmieniono również zasady regulujące skład wielkiej izby i wprowadzono zasady dotyczące składu izby pośredniej składającej się z dziewięciu sędziów, utworzonej na mocy zmiany statutu.

W 2023 r. Sąd kontynuował politykę proaktywnego prowadzenia spraw i skutecznie wdrożył nowe rozwiązania przyjęte w 2023 r. do celów prowadzenia bardzo dużych spraw i dużych pakietów spraw od momentu ich rejestracji. Sprawy te są przydzielane izbom i sędziom sprawozdawcom na podstawie określonych kryteriów, są objęte orientacyjnym harmonogramem, zmienianym w miarę postępów postępowania, mogą otrzymywać większe zasoby, a także być priorytetowo traktowane przez jednostkę lektorów wyroków i służby tłumaczeń. Zdecydowano, że sędziowie zajmujący się sprawami prejudycjalnymi nie będą wyznaczani na sprawozdawców w bardzo dużych sprawach lub pakietach spraw, ponieważ byłoby to niezgodne z priorytetem nadanym szybkiemu postępowaniu z wnioskami o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, zgodnie z zapewnieniami złożonymi ustawodawcy przy przeprowadzaniu reformy.

Sąd wraz z sekretariatem kontynuował prace mające na celu modernizację publicznej służby wymiaru sprawiedliwości, przyczyniającej się do skuteczności europejskiego systemu sądowego. Rok 2024 r. poświęcono opracowaniu narzędzi informatycznych niezbędnych do prowadzenia spraw dotyczących wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym przekazanych Sądowi, ale także sfinalizowaniu pierwszych etapów tworzenia zintegrowanego systemu zarządzania postępowaniami (SIGA) i przygotowaniu kolejnych etapów. Wszystkie dokumenty informacyjne przeznaczone do publicznej wiadomości zostały zaktualizowane, a teksty rozpowszechnione w odpowiednim czasie przed wejściem w życie nowych przepisów. Środki związane z dostępnością fizyczną i cyfrową są również przedmiotem prac Sądu i jego sekretariatu.

5.      Działalność sekretariatu Sądu: dostosowanie w związku z reformą i zarządzanie prowadzeniem postępowań

Spadek liczby nowych spraw był dobroczynny dla sekretariatu, zmniejszyła się bowiem nieco presja codziennej pracy związanej z zarządzaniem prowadzeniem postępowań sądowych. Umożliwiło to przeznaczenie zasobów i czasu na dostosowania konieczne w związku z reformą unijnego systemu sądownictwa, a w szczególności na przygotowania do prowadzenia spraw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

Dane liczbowe pokazują jednak, że wciąż prowadzona jest intensywna działalność:

• 53 863 wpisów do rejestru;
• 9693 pism procesowych złożonych w sekretariacie;
• 822 290 stron złożonych za pośrednictwem aplikacji e-Curia w ciągu roku.

Sekretariat wspierał sędziów Sądu podczas 346 narad izb (334 w 2023 r.), 232 rozpraw i 37 posiedzeń w sprawie ogłoszenia orzeczeń.

Więcej informacji

Omówienie danych statystycznych z działalności Sądu w 2023 r. 

Statystyki sądowe dotyczące poprzednich lat są również dostępne na stronie Curia w części zatytułowanej „Historia".