Statystyki sądowe Sądu

Zobacz szczegółowe statystyki Sądu PDF 

Omówienie danych statystycznych z działalności Sądu w 2022 r.

Emmanuel Coulon, sekretarz Sądu

 

Statystyki dotyczące działalności sądowniczej są niezbędnym narzędziem służącym zarówno do zarządzania działalnością sądową, jak i do oceny skutków decyzji sądowniczych, a także sądowym odbiciem działalności legislacyjnej, regulacyjnej i decyzyjnej instytucji i organów Unii Europejskiej. Sporządzenie przez sekretariat analizy tych danych mieści się w ramach wypełnienia przez Sąd obowiązku zdawania publicznie sprawy ze swej pracy oraz trendów odnotowanych w rozpatrywanych sprawach. Analiza ta ma zatem zasadnicze znaczenie.

W 2022 r. Sąd kontynuował politykę dynamicznego zarządzania sprawami i zajął się wznowieniem postępowań w obszernych grupach spraw, które zostały zawieszone do czasu rozstrzygnięcia spraw wyznaczonych jako sprawy pilotażowe. Zmiany te spowodowały wzrost aktywności sądowej, co jasno wynika z danych liczbowych dotyczących działalności sekretariatu. Jednocześnie sąd pozostawał cały czas na bieżąco z realiami gospodarczymi, społecznymi, środowiskowymi i geopolitycznymi Unii Europejskiej i jej państw członkowskich. Po sprawach związanych z kryzysem zdrowotnym (z zakresu pomocy państwa, zamówień publicznych, polityki handlowej, zdrowia publicznego, dostępu do dokumentów i służby publicznej) rozpatrywanych w 2021 r. jednym z najważniejszych zjawisk, które charakteryzowały 2022 r., było pojawienie się sporów dotyczących środków ograniczających przyjętych przez Unię Europejską w kontekście konfliktu Rosji z Ukrainą.

W bardzo ogólnym ujęciu należy zauważyć, że przy 904 sprawach wniesionych858 sprawach zakończonych liczba spraw w toku wzrosła automatycznie do 1474.

Pojęcie spraw w toku obejmuje sprawy wniesione, których prezes Sądu nie przydzielił jeszcze składowi orzekającemu, sprawy będące w trakcie rozpoznania oraz sprawy, które zostały zawieszone na podstawie regulaminu postępowania.

 

Nowe sprawy: przegląd głównych dziedzin

Liczba wniesionych spraw jest większa niż w poprzednich dwóch latach (882 w 2021 r. i 847 w 2020 r.), ale nadal mniejsza niż w niektórych latach wcześniejszych (939 w 2019 r., 917 w 2017 r., 974 w 2016 r. i 912 w 2014 r.). Ponieważ Sąd jest właściwy do rozpoznawania w pierwszej instancji skarg wniesionych przez państwa członkowskie oraz osoby fizyczne i prawne, z wyjątkiem skarg zastrzeżonych dla Trybunału Sprawiedliwości, jego działalność zależy w znacznym stopniu od aktów przyjmowanych przez instytucje i organy Unii Europejskiej oraz od tego, czy kwestionowana jest zgodność z prawem tych aktów.

Spośród około czterdziestu dziedzin, których dotyczą wnoszone skargi, warto przyjrzeć się szczególnie dwóm: działaniom zewnętrznym Unii Europejskiej (środki ograniczające) oraz zasadom konkurencji mającym zastosowanie do państw (pomoc państwa).

Spory dotyczące środków ograniczających, które są w widoczny sposób powiązane z sytuacją geopolityczną, a których było 103, stanowiły 11,4 % wszystkich spraw wniesionych w 2022 r. (w porównaniu z 4,8 % w 2021 r. i 3 % w 2020 r.). Od lutego 2022 roku Unia Europejska przyjęła szereg środków ograniczających wobec osób i podmiotów w związku z konfliktem między Rosją a Ukrainą. Zgodność z prawem licznych aktów ustanawiających te środki, które dotyczyły kilkuset obywateli i podmiotów, stała się podstawą 75 skarg wniesionych między 30 marca a 31 grudnia. Warto wspomnieć, że znalazła się wśród nich sprawa wniesiona 8 marca 2022 r. przeciwko Radzie Unii Europejskiej przez spółkę RT France, mającą siedzibę we Francji, a za przedmiot działalności – wydawanie kanałów tematycznych, w której to sprawie żądano stwierdzenia nieważności tymczasowego zakazu nadawania treści. Omawiana sprawa (T‑125/22), w której Sąd musiał wypowiedzieć się między innymi w kwestii poszanowania prawa do obrony oraz zarzucanego naruszenia wolności wypowiedzi i informacji, została rozstrzygnięta przez wielką izbę Sądu (w składzie 15 sędziów) po przeprowadzeniu postępowania w trybie przyspieszonym, trwającego cztery miesiące i 19 dni.

W dziedzinie pomocy państwa wpłynęło aż 68 spraw (w porównaniu z 46 w 2021 r. i 42 w 2020 r.), z których 50 zostało wniesionych przez osoby fizyczne i prawne kwestionujące decyzję Komisji w sprawie programu pomocy wdrożonego przez Portugalię na rzecz wolnej strefy Madery.

W przeciwieństwie do wzrostu stwierdzonego w tych dwóch dziedzinach odnotowano natomiast spadek liczby nowych skarg w obszarach własności intelektualnej (270 w porównaniu z 308 w 2021 r. i 282 w 2020 r.) oraz służby publicznej (66 w porównaniu z 81 w 2021 r. i 120 w 2020 r.).

Wreszcie chociaż wzrost liczby skarg w dziedzinie bankowości i finansów nie jest znaczący, to jednak co roku jest ich o kilka spraw więcej. W 2022 r. zarejestrowano 49 nowych spraw, z czego 37 banki i instytucje finansowe wniosły przeciwko Jednolitej Radzie ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji, agencji Unii Europejskiej odpowiedzialnej za zarządzanie jednolitym funduszem restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz przygotowanie i przeprowadzenie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków mających siedzibę w państwach członkowskich uczestniczących w jednolitym mechanizmie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

Aby podkreślić, jak bardzo aktualną kwestią jest regulacja ochrony danych osobowych, należy przywołać wniesioną w 2022 r. przez Meta Platforms Ireland skargę o stwierdzenie nieważności na decyzję Europejskiej Rady Ochrony Danych (sprawa T‑682/22). Jest to druga skarga na decyzje tej rady; pierwszą wniosła WhatsApp Ireland w 2021 r. (sprawa T‑709/21), a Sąd odrzucił ją jako niedopuszczalną w 2022 r.

Rok 2022: rok odejścia i objęcia stanowisk przez sędziów

858 spraw zostało zakończonych, co oznacza, że Sąd rozstrzygnął mniej spraw niż w 2021 r. (951). Ten spadek o 9,8 % ma w dużej mierze charakter chwilowy. Skład Sądu uległ bowiem istotnym zmianom w wyniku z jednej strony objęcia stanowisk przez nowych sędziów w trakcie roku, a z drugiej strony odejścia i przybycia sędziów w ramach częściowego odnowienia składu Sądu, które ma miejsce co trzy lata. Te przetasowania miały oczywiście wpływ na organizację i funkcjonowanie sądu i jego sekretariatu, który to wpływ warto wyjaśnić.

Kilku sędziów objęło stanowiska w trakcie 2022 r. poza trzyletnim odnowieniem składu i tym samym zastąpiło sędziów, których stanowiska zwolniły się po ich mianowaniu do Trybunału Sprawiedliwości w październiku 2021 r. [D. Gratsias (Grecja) został mianowany na stanowisko sędziego, a A.M. Collins (Irlandia) – na stanowisko rzecznika generalnego)], oraz sędziego, który zmarł w 2021 r. [sędzia B. Berke (Węgry)]. Sędziowie S. Kingston (Irlandia) i I. Dimitrakopoulos (Grecja) zostali zaprzysiężeni w dniu 13 stycznia 2022 r., a sędzia T. Tóth (Węgry) – w dniu 6 lipca 2022 r.

Stanowiska objęło także dwoje nowych sędziów powołanych na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2015/2422 z dnia 16 grudnia 2015 r. zmieniającego Protokół nr 3 w sprawie statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Dz.U. 2015, L 341, s. 14), w styczniu 2022 r. sędzia D. Kukovec (Słowenia), a w lipcu 2022 r. sędzia B. Ricziová (Słowacja), dzięki czemu po raz pierwszy od zakończenia reformy mającej na celu zapewnienie Sądowi po dwóch sędziów z każdego państwa członkowskiego Sąd osiągnął skład 54 sędziów.

W ramach częściowego odnowienia składu Sądu we wrześniu 2022 r. stanowiska objęło troje nowych sędziów [sędziowie E. Tichy‑Fisslberger (Austria), W. Valasidis (Grecja) i S. Verschuur (Holandia)].

W 2022 r. w Sądzie przybyło więc ośmiu nowych sędziów.

Ponadto, jak co trzy lata, bezpośrednio po częściowym odnowieniu składu sędziowie wybrali prezesa, wiceprezesa i prezesów izb Sądu.

Powyższe zmiany w składzie Sądu wymagały podjęcia licznych środków organizacji wewnętrznej. W ramach tych środków Sąd postanowił utworzyć dwie izby złożone z sześciu sędziów – oprócz ośmiu izb złożonych z pięciu sędziów – oraz utrwalić częściową specjalizację izb poprzez utrzymanie zasady, zgodnie z którą cztery izby zajmują się sprawami z zakresu służby publicznej, a sześć izb – sprawami z zakresu własności intelektualnej, natomiast pozostałe sprawy rozdziela się pomiędzy wszystkie izby. Ponadto liczbę składów trzyosobowych zwiększono do 68. Istnieje przy tym dziesięć składów pięcioosobowych, wielka izba złożona z 15 sędziów, a na przeciwnym krańcu – skład jednoosobowy. Organizacja administracyjna Sądu liczącego 54 sędziów wymaga dyscypliny i sumienności.

Działania podejmowane w związku z obejmowaniem stanowisk przez kolejnych sędziów w styczniu, lipcu i wrześniu wymagały każdorazowo przyjęcia przez Sąd nowych decyzji (w sprawie składu wielkiej izby, kryteriów przydziału spraw izbom, sposobu wyznaczania zastępcy sędziego, do którego odnosi się przeszkoda w wykonywaniu obowiązków, utworzenia izb i przydzielania sędziów do izb), które zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i są dostępne w sekcji „Procedura” w zakładce Sądu na stronie internetowej Curia.

Sekretariat był bardzo zaangażowany w przyjęcie nowych sędziów oraz w projektowanie i wdrażanie zasad organizacji pracy Sądu. W tym zakresie należy podkreślić, że objęcie stanowisk przez nowych sędziów oraz nowy przydział sędziów do izb uzasadniają przydzielenie i zmianę przydziału dużej liczby spraw. Przeprowadzenie i doręczenie przydziałów i zmian przydziałów, należące do obowiązków sekretariatu, dotyczyło 938 spraw.

Kilka istotnych danych

Odnotowano, co następuje:

  • 82 % spraw zostało rozstrzygniętych przez składy trzyosobowe (84 % w 2021 r. i 75 % w 2020 r.), a prawie 12 % przez rozszerzone składy pięcioosobowe (w porównaniu z 9 % w 2021 r. i 15 % w 2020 r.);
  • jedna sprawa została rozstrzygnięta przez Sąd w składzie wielkiej izby (sprawa RT France/Rada);
  • dwie sprawy zostały rozstrzygnięte przez Sąd orzekający w składzie jednego sędziego (trzy w 2021 r. i jedna w 2020 r.);
  • 57 % spraw zakończono wyrokiem (60 % w 2021 r. i 55 % w 2020 r.), a 43 % postanowieniem (40 % w 2021 r. i 45 % w 2020 r.), jeśli liczyć wszystkie postępowania i dziedziny łącznie;
  • 55 % spraw zakończonych wyrokiem rozstrzygnięto po przeprowadzeniu rozprawy (63 % w 2021 r. i 62 % w 2020 r.).

Liczba rozpraw pokrywa się z dokładnością co do jednej rozprawy z liczbą z 2021 r. (241 posiedzeń, w porównaniu z 240 w 2021 r. i 227 w 2020 r.), na 303 spraw rozpoznanych na rozprawie (290 w 2021 r. i 335 w 2020 r.) (różnica między liczbą posiedzeń a liczbą spraw rozpoznanych na rozprawie wynika z tego, że w sprawach połączonych przeprowadza się tylko jedno posiedzenie). Warto zauważyć, że rozprawa w sprawie Google i Alphabet/Komisja (Google AdSense for Search) (sprawa T‑334/19), która odbyła się w dniach 2–4 maja 2022 r., podobnie jak kilka innych, wymagała przyjęcia przez sekretariat skoordynowanych środków w celu zapewnienia jej sprawnego przebiegu.

Znacznie spadł udział rozpraw z wykorzystaniem systemu wideokonferencji, który w latach 2020–2021 wzrósł prawie dwukrotnie w wartościach bezwzględnych (z 38 do 72): 4,6 % rozpraw (tj. 11 rozpraw na 241) przeprowadzono z wykorzystaniem tego systemu, podczas gdy w 2020 r. było ich 30 % (72 rozprawy na 240). Zjawisko to jest logiczne. Należy pamiętać, że korzystanie z wideokonferencji, które umożliwiono w 2020 r., zostało uzależnione od niemożności stawienia się przez stronę, zarówno główną, jak i interwenienta, w Luksemburgu z powodu kryzysu zdrowotnego związanego z pandemią COVID‑19 oraz od zgody tej strony na skorzystanie z tego rozwiązania. Należało także spełnić warunki techniczne związane z przestrzeganiem określonych wymogów w celu zapewnienia przebiegu debaty zgodnie z zasadą rzetelnego procesu sądowego, polegających na weryfikacji przed rozprawą jakości bezpiecznej transmisji oraz braku problemów związanych z tłumaczeniem symultanicznym.

Jednak ze względu na koniec pandemii sytuacja w 2022 r. nie była już taka sama jak w 2021 r.

W przyszłości warto śledzić rozwój sytuacji, gdy w życie wejdzie nowy przepis regulaminu postępowania, zaproponowany przez Sąd i zaakceptowany przez Radę Unii Europejskiej. Zasady korzystania z wideokonferencji, określone w nowym art. 107a regulaminu postępowania, wskazują między innymi warunki prawne korzystania z tego systemu oraz właściwość do orzekania w sprawie ewentualnych wniosków, a także stanowią, iż warunki techniczne znajdują się w praktycznych przepisach wykonawczych do regulaminu postępowania przed Sądem.

Aby dać konkretny wyraz polityce dostępności instytucji dla osób z niepełnosprawnościami, warto podkreślić, że po raz pierwszy w historii spełnione zostały warunki umożliwiające osobie niedosłyszącej udział w rozprawie przed Sądem.

Średni czas trwania postępowania jest bardzo zadowalający. Wynosi on 16,2 miesiąca dla spraw zakończonych wyrokiem lub postanowieniem (w porównaniu z 17,3 miesiąca w 2021 r. i 15,4 miesiąca w 2020 r.), oraz 20,4 miesiąca, licząc tylko sprawy zakończone wyrokiem, przy czym średni czas waha się od 13,4 miesiąca dla spraw z zakresu własności intelektualnej do 43,7 miesiąca w przypadku obszernych i złożonych spraw z zakresu prawa konkurencji [należą do nich sprawy Intel Corporation/Komisja (T‑286/09 RENV), Qualcomm/Komisja (Qualcomm – Wypłaty z tytułu wyłączności) (T‑235/18), Google i Alphabet/Komisja (Google Android) (T‑604/18), a także trzynaście spraw dotyczących porozumień i uzgodnionych praktyk w zakresie składników ceny usług lotniczego przewozu towarów].

Jeśli chodzi o sprawy rozstrzygane w drodze postanowienia, średni czas trwania postępowania, wynoszący 8,9 miesiąca, jest najkrótszy z dotychczas odnotowanych.

Jak wspomniano powyżej, na dzień 31 grudnia 2022 r. przed Sądem toczyło się 1474 spraw (tj. o 46 więcej niż w dniu 31 grudnia 2021 r., ale o 23 mniej niż na koniec 2020 r.). Spośród tych spraw 6,5 % i 20,3 % stanowiły, odpowiednio, sprawy z zakresu służby publicznej i własności intelektualnej. Prawie 27 % spraw w toku dotyczyło zatem dziedzin, w których Sąd zdecydował się na specjalizację izb.

Powyższe dane statystyczne nie uwzględniają wniosków o zastosowanie środków tymczasowych, do których rozpatrzenia właściwy jest prezes Sądu (lub zastępujący go wiceprezes, w razie przeszkody w wykonywaniu obowiązków przez prezesa), ani wniosków o przeprowadzenie postępowania w trybie przyspieszonym, rozpoznawanych przez skład orzekający, któremu przydzielono sprawę. Aby więc niniejsza prezentacja była pełna, nie należy zapomnieć nadmienić tych pilnych postępowań, w których sekretariat musi natychmiast reagować zarówno w odniesieniu do zajęcia się wpływającymi pismami, jak i wykonania decyzji podejmowanych przez prezesa lub Sąd.

Postępowanie w przedmiocie środków tymczasowych umożliwia zwrócenie się do prezesa Sądu (lub wiceprezesa, w razie przeszkody w wykonywaniu obowiązków przez prezesa) o zawieszenie wykonania aktu lub zastosowanie innego środka tymczasowego w celu ochrony interesów wnioskodawcy, do czasu wydania przez Sąd orzeczenia co do istoty sporu. Niektórym wnioskom o zastosowanie środków tymczasowych towarzyszą wnioski o wydanie rozstrzygnięcia w nadzwyczaj pilnym trybie.

Przyspieszony tryb postępowania może zostać zarządzony na wniosek głównej strony sporu lub z urzędu przez Sąd. Jeżeli zapadnie decyzja o rozpoznaniu sprawy w trybie przyspieszonym, zastosowanie mają specjalne przepisy procesowe umożliwiające Sądowi pilne rozstrzygnięcie sprawy.

 

Liczba wniosków o zastosowanie środków tymczasowych zmniejszyła się o 22 % w 2022 r. w porównaniu z 2021 r. [37 (w tym 9 w dziedzinie środków ograniczających) w porównaniu z 45], podobnie jak liczba zakończonych postępowań w przedmiocie wniosku o zastosowanie środków tymczasowych (37 w porównaniu z 45).

Liczba wniosków o zastosowanie trybu przyspieszonego wyniosła 20 (w porównaniu z 38 w 2021 r. i 22 w 2020 r.), z czego 13 dotyczyło spraw, w których kwestionowano zgodność z prawem środków ograniczających przyjętych przez Unię w kontekście konfliktu między Rosją a Ukrainą. Spośród tych wniosków uwzględniony został tylko jeden, złożony w sprawie o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji dotyczącej odzyskania nienależnie wypłaconych kwot. Ze swej strony Sąd pięciokrotnie skorzystał z uprawnienia nadanego mu przez art. 151 regulaminu postępowania, by zastosować tryb przyśpieszony z urzędu (w tym w sprawie RT France/Rada).

Wgląd w pracę sekretariatu Sądu

Na koniec należy zwrócić szczególną uwagę na bardzo dużą aktywność sekretariatu Sądu w 2022 r. Poza zaangażowaniem sekretarza i jego gabinetu w sprawy administracyjne sądu, zmiany przepisów proceduralnych oraz będące w toku projekty sądownicze i instytucjonalne, wszystkie jednostki sekretariatu, składającego się z 71 urzędników i pracowników, miały swój wkład we wspomaganie Sądu przy realizacji jego celów. Sekretariat jest bardzo zaangażowany w proaktywne zarządzanie sprawami, do którego zmierza i które wspiera Sąd.

Po raz pierwszy przekroczone zostały następujące progi:

  • 60 000 pism wpisanych do rejestru prowadzonego przez sekretariat (56 827 w 2021 r. i 51 399 w 2020 r.). Bardziej szczegółowa analiza pokazuje, że ostatni kwartał był wyjątkowo pracowity, w szczególności ze względu na przydział i ponowny przydział spraw wynikający z przeformowania składów orzekających we wrześniu 2022 r., a także wpływu i doręczeń pism w sprawach należących do grup spraw (14 % całkowitej liczby wpisów do rejestru w ostatnim kwartale związane jest z serią spraw dotyczących Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji);
  • 10 000 pism procesowych złożonych w sekretariacie przez adwokatów i pełnomocników (10 412 – w porównaniu z 9728 w 2021 r. i 9572 w 2020 r.).
  • 14 600 cyfrowych kart obiegu dokumentów, które sekretariat sporządza i przekazuje sobie z gabinetami sędziów w trakcie postępowania (14 631 – w porównaniu z 14 314 w 2021 r. i 12 636 w 2020 r.).

Sekretariat obsłużył również 352 narady izby (zebrania, na których sędziowie omawiają sprawy i przyjmują środki mające na celu przygotowanie ich do rozprawy) (338 w 2021 r. i 325 w 2020 r.) oraz 241 rozpraw.

Wreszcie sekretariat po raz kolejny miał wielki pożytek z aplikacji e‑Curia, której stosowanie, poza nielicznymi wyjątkami, stało się obowiązkowe z dniem 1 grudnia 2018 r. W 2022 r. 94 % dokumentów złożono w sekretariacie Sądu elektronicznie, a liczyły one prawie milion stron (979 676 stron). Od 2018 r. sekretariat otrzymał i obsłużył łącznie 4 588 664 stron dokumentów, co daje wyobrażenie o objętości niektórych spraw poddanych rozstrzygnięciu Sądu.

Dane te nie odzwierciedlają dwóch istotnych zmian, jakie zaszły w 2022 r. Pierwsza polegała na wzmocnieniu zabezpieczeń w celu zapewnienia ochrony danych wrażliwych w obrębie Sądu i całej instytucji. Druga, będąca wynikiem stałego dążenia Sądu do unowocześniania się, to stosowanie kwalifikowanego podpisu elektronicznego w odniesieniu do wyroków, postanowień i protokołów z rozpraw Sądu. Sekretariat dołożył wszelkich starań, aby dostosować procedury wewnętrzne i stworzyć system spełniający wymogi prawne oraz umożliwiający trwałą archiwizację elektroniczną.

Sąd Unii Europejskiej i jego sekretariat ponownie dostosowały się więc do panujących warunków, aby reagować najlepiej jak się da na uzasadnione oczekiwania stron. Nadal dostosowywano przepisy proceduralne Sądu, aby umożliwić sprawne rozpoznawanie spraw, przy uwzględnieniu pojawiających się wymogów i nowych realiów. Wreszcie, kontynuując działania podjęte w poprzednich latach, nie ustawano w wysiłkach na rzecz digitalizacji całego łańcucha postępowania sądowego, od składania pism procesowych za pośrednictwem aplikacji e‑Curia do doręczania tą samą drogą podpisanych elektronicznie orzeczeń, przyczyniając się w ten sposób do niezbędnej modernizacji publicznej służby wymiaru sprawiedliwości.


Statystyki sądowe dotyczące poprzednich lat są również dostępne na stronie Curia w części zatytułowanej „Historia".